Nüfus Tarihi Üzerine Notlar
Colin McEvedy'nin Atlas of World Population History (Facts on File:1978.) adlı kitabından kısaltılarak çevrilmiştir.
Polonya
Tarih öncesi Polonya, az nüfusa sahip bir arazidir. 1. binde 100 bin kişiyi ancak bulur.
MS 1’de nüfus 0.5 milyon civarındadır. 10. Yüzyılda ilk Polonya Devletinin Avrupa siyasi haritasında görülür, nüfus 1.25 milyondur.
Ortaçağda Polonya, çok daha büyük ve sosyal olarak daha gelişmiş komşusu Alman İmparatorluğu'nun gölgesinde kaldı. 12. yüzyıldan itibaren önemli sayılarda Alman göçmen Polonya'nın batı bölgelerine taşındılar. 14. yüzyılın başlarında bu süreç kaçınılmaz sonuca vardı: Almanlar, Polonya'nın kuzey ve batı bölgelerinde Prusya, Pomerania, Brandenburg ve Silesia gibi siyasi yapılar eklemişlerdi. Polonya, nüfusunun üçte birinin üzerinde kontrolünü kaybetti. (3,5 milyondan 1,25 milyonunu)
Veba, Polonya üzerindeki Alman baskısını biraz hafifletti. Almanya’nın nüfus yoğunluğu azalmıştı. Ama 15. yüzyıldan itibaren durum yeniden değişti. Alman siyasi kontrolü altındaki bölgelerdeki Slavların Almanlaşması süreci hızlanmıştı.
Polonya'nın Alman saldırganlığına tepkilerinden biri, o dönemde Rusya'nın Avrupa'daki topraklarının çoğunu yöneten Litvanya ile birleşmekti. İlk şekliyle Polonya-Litvanya devleti yaklaşık 1 milyon km2'lik bir alanı kapladı ve yaklaşık 7 milyon insanı içeriyordu. 16. yüzyılın başlarında toprağın ve nüfusunun bir kısmını kaybetti. 1650'de 0,75m km2’lik toprağa ve 7,5 milyon kişilik nüfusa sahipti.
Ama bunu ekonomik ve siyasi gelişme takip etmedi. Polonya'nın komşuları olan Prusya, Rusya ve Avusturya aralarında bölüştürmeye karar verdiler. 1815'te Viyana Kongresi'nde Polonyalılar için yer yoktu. Günümüz Polonya sınırları içerisinde yaşayan 10 milyon kişiden 4,5 milyon kişi Prusya'da, 4 milyonu Rusya'da ve 1.5 milyonu Avusturya'da kaldı.
Ama Polonyalılar kimliklerini kaybetmediler, nüfus da artmaya devam etti. 1815-1900 arasında %300 gibi çarpıcı bir artışla nüfusları 30 milyona ulaştı. 3,6 milyon Polonyalı başka ülkelere göç etti: ABD'ye 2,6 milyon, Yeni Dünya'nın diğer bölgelerine 0,2 milyon, Almanya'ya 0,4 milyon, Almanya 0,4 milyon, Rusya’ya 0,3 milyon ve 0,1 m Avrupa diğer bölgelerine.
Birinci Dünya Savaşı, Polonya her iki tarafın savaştığı bir savaş alanı olarak kullanıldı. Polonyalılar bağımsızlıklarını kazanmışlardı, ancak günümüz sınırları içindeki bölgede 4m'lik nüfus düşüşüne maruz kalmıştı.
İkinci Dünya Savaşı daha büyük bir felaketti. Savaşta 0,5 milyon Polonyalı öldü. Almanlar, batı bölgelerindeki Polonyalıları acımasızca sınır dışı ettiler (). Ayrıca 3 milyon Polonya Yahudisi yok edildi ve batıdaki bölgelerden Polonyalılar göçe zorlandı. Yeniden kurulan Polonya’nın nüfusu 1914’te olduğundan daha büyük değildi: 24 milyon.
Polonya, İkinci Dünya Savaşı'ndan hızlı bir iyileşme gerçekleştirdi: nüfus 34 milyonu aştı. Yurtdışındaki Polonya toplulukları da gelişiyor.
Çekoslovakya
Tarımdan önce bölgede yaşayan insanların sayısı 5 bin kişiyi bulmuyordu. Tarımın girişiyle birlikte nüfus 50 bine ulaştı. MÖ 2500-1000 sayı 200 bine, MÖ 1 binde ise 1 milyona yükseldi.
Roma döneminde, bölge Roma sınırlarının dışında kalıyordu ama Roma düzeninin Orta Avrupa’ya getirdiği refahtan yararlandı ve nüfus artışını yaşadı. Bohemya (batı Çekoslovakya) ve Moravya (orta Çekoslovakya) halkları Germen kabilelerinin en güçlüleri arasında sayılıyordu. Ülkenin nüfusu 250 yıllında 1,25 milyona ulaşmıştı.
Roma’nın düşüşünde bu nüfus baskısı önemli rol oynadı.5. yüzyılın başlarında Germen baskısı patladı, Çekoslovakya’dan dışarıya göçe başladılar. Onların yerine de ülkeye isimlerini veren Slav kabileleri yerleştiler. Bugün Çekler ve Slovaklar, nüfusun ezici çoğunluğunu oluşturuyorlar.
Bu yer değiştirme sırasında nüfusta düşüş yaşandı. 600 yılında nüfus 0,7 milyon azalmıştı. 1000 yılına kadar bu kayıp telafi edildi ve 3 milyon kişiye ulaşıldı.
1600’de 4.5 milyona ulaşılmıştı ki 30 yıl savaşları patlak verdi (1618). 1648’de barış yapıldığında Bohemya nüfusu 1/4 oranında azalmıştı.
Nüfus 1700'de 4,5 milyondan 1800'de 6,75 milyona, 1900'de 12,25 milyona yükseldi.
1850-1914 yılları arasında 2 milyon kişi Yeni Dünya'ya gitti.
Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra kurulan Çekoslovak Devleti döneminde nüfus artış hızı düştü. 1939'a kadar yalnızca 14.4 milyona yükseldi. İkinci Dünya Savaşında, Ruslar ülkeyi kurtarırken kaçmayan Sudeten Almanları, yeni Çek hükümeti tarafından ihraç edildi: 2,4 milyon kişi. 1945'teki nüfusu 12,2 milyona indi.
Macaristan
MÖ 1. binde nüfus 100 bin kişi civarındaydı. MÖ 9’da, nüfusun 2/3’ünü barındıran batı kısmı Roma topraklarına katıldı. Tuna sınır olmuştu ve bu sınır 3. Yüzyıla kadar korundu.
Ardından, Almanlar, Hunlar veya Slavların istilaları başladı. Eski sakinler kaçtılar. MS 7. yüzyılda Avar egemenliğinde nüfusun en alt seviyesine ulaşıldı. Avarlar, Hunlar gibi, Orta Asya'dan göçebe göçebelerdi ve otlak alanlarını köylülerden uzak tutmaktan hoşlanıyorlardı. Bu dönemde Macaristan muhtemelen 200.000'den fazla kişiyi içermiyordu. Bunların yarısı Avarların ve onların bakmakla yükümlü oldukları kişilerden, diğer yarısı da köylülerden oluşuyordu.
Macaristan bugünkü nüfus yapısına 9. Yüzyılda Macarların gelmesiyle kavuştu. Ural topluluğu olan ama Türk alışkanlıklarına sahip olan Macarlar Rus bozkırlarından kopup geldiler. Yüzyıl içinde dinlerini ve göçebeliği terk ederek Hristiyanlığa girdiler.
Ortaçağ Macaristan, refaha kavuşmakla birlikte, Avrupa standartlarına göre nispeten daha az nüfuslu bir ülke olarak kaldı. 1500 yılına gelindiğinde nüfus 1.25 milyon seviyesindeydi.
1526’da Osmanlılar Mohaçta kolay bir zafer kazandılar ve Macaristan’ın yarısını fethettiler. Diğer yarısını fethetmeyerek Balkanları Hilal-Haç mücadelesine mahkum ettiler. Avrupa'daki geri kalan bölgelerde istikrarlı bir gelişme kaydedilirken, Macar halkı Mohaç öncesi rakamlarda neredeyse sabit kaldı.
1683'te Viyana'da Türklerin başarısızlığını, Macarların Avusturyalılar tarafından kurtarılışı izledi. 18. Yüzyıl, hızlı büyümelerden biriydi, nüfusu iki katına çıkaran bir performans yakalandı. 19. yüzyılın başlarında artış oranında hafif bir yavaşlama vardı, sonra 1850'den sonra Macaristan'ın Avrupa'daki kentleşme ve sanayileşme süreçlerine dahil olmasıyla birlikte büyüme eğrisi yeniden yükseldi.
I. Dünya savaşının sonunda Avusturya-Macaristan imp. dağıldı. Yeni oluşan sınırlar kazanan ülkelere göreydi. Macaristan’ın II. Dünya savaşında Versay antlaşmasının düzeltilmesi için mücadelesi 0,5 milyon kişiye mal oldu. 9 milyonluk bir ülke için ağır darbe almıştı. Savaş sonrası dönemde büyüme çok yavaş oldu.1975 yılındaki nüfus yoğunluğu yalnızca 10,5 milyondu.
