top of page

Latin Kültür Bölgesine Stratejik Bakışlar

 

George Friedman bu görüÅŸlerini 2011 yılında yayınladığı “Gelecek 10 yıl” adlı kitabında dile getirmiÅŸtir.

​

Latin Amerika A.B.D. için Ne Ä°fade Ediyor?

Birçok Latin Amerikalı ABD’yi kendilerini hükmetmeye takıntılı veya en azından kaynaklarını ele geçirmek isteyen bir devlet olarak görüyor. Ama birkaç ülke hariç -öncelikle Meksika ve Küba- Latin Amerikada yaÅŸananlar ABD için son derece az önem taşıyor ve bölge nadiren Amerikan düÅŸüncelerinde önemli yere sahip oldu. Bunun bir sebebi de mesafeyle ilgili olmalı. Washington, Rio de Janeiro’ya Paris’e olduÄŸundan yaklaşık 1600 kilometre daha uzakta. Avrupa ve Asya güçlerinin aksine ABD’nin, Panama’nın güneyinde kalan Latin dünyasıyla hiç kapsamlı bir savaşı olmadı. Meksika ve Küba’yı hariç tutarsak, ABD’nin temel çıkarları Latin Amerika ülkelerinin çıkarlarıyla kesiÅŸmiyor diyebiliriz. [1]

​

Güney Amerika’nın Yapısı

ABD’nin burada kıta ötesi bir güç doÄŸmasını engelleyen bölünmelerden dolayı bölgeye karşı sınırlı bir ilgisi oldu. Güney Amerika tek bir coÄŸrafi birim olarak görünüyor ama aslında kıta çok büyük topografik engellerle bölünmüÅŸ durumda:[2]

​

Brezilya ve güney devletleri arasında tek baÄŸlantı Uruguay’dan geçen oldukça dar bir kara köprüsü. And devletleri sadece içinden geçilmesi imkânsız coÄŸrafyaları paylaÅŸmaları açısından birleÅŸiyorlar. Atlas kıyısındaki güney bölgesi birleÅŸebilir ama orada bir tek kayda deÄŸer ülke var, bu da Arjantin. Buna ek olarak Kuzey ve Güney Amerika arasında geçilebilir bir kara köprüsü yok, bunun nedeni de Orta Amerika ormanları. Ayrıca köprü olsaydı bile bundan sadece Kolombiya ve belki bir de Venezuela faydalanabilirdi. [3]

​

Dış etkinin ciddiye alınarak tehdit olarak görüldüÄŸü tek yer Küba’ydı ve özel önemi özel stratejik konumundan geliyordu. [4]

​

Küba

Küba’da bir donanma gücünün Meksika Körfezi’nin giriÅŸ çıkış seyir yollarını kontrol edebileceÄŸi ve böylece New Orleans’ı da kontrol edebileceÄŸi gerçeÄŸi ABD’yi adaya karşı hep takıntılı kılmıştır. Fidel Castro’nun kumandası altında Sovyet yanlısı bir hükümet ortaya çıkınca, Küba ABD stratejisinin odak noktası haline geldi. Sovyetler olmadan Amerikan karşıtı Küba, çok da önemli bir konu deÄŸildi. Sovyet füzeleri olan Amerikan karşıtı Küba ise ölümcül bir tehditti. [5]

​

Venezuela

Venezuela ABD için önemli bir tehdit gibi görünerek dikkat çekmeyi baÅŸaran bir diÄŸer Latin Amerika ülkesi. Ama tehdit deÄŸil. Ä°lk olarak, Venezuela ekonomisi petrol ihraç etmeye dayanıyor ve coÄŸrafi ve lojistik gerçekler petrolünü ABD’ye ihraç etmesini kaçınılmaz kılıyor. Ä°kinci olarak Venezuela’nın fiziksel tecridi ülkeyi baÅŸka ÅŸekilde anlamsız kılıyor.[6]

​

Brezilya

Kendi çapında ABD’ye muhtemel rakip olabilecek bir tek Latin Amerika ülkesi var ve o da Brezilya. Latin Amerika tarihinde geliÅŸmiÅŸ olan bağımsız ve kayda deÄŸer ilk önemli ekonomik güç ve elini iyi oynadı. [7]

​

Brezilya dünyanın en büyük sekizinci ekonomisi ve hem boyut hem nüfus olarak en büyük beÅŸinci ülke. GeliÅŸmekte olan ülkelerin çoÄŸu gibi, ihracata yoÄŸunlaÅŸmış durumda ama ihracatları iyi dengelenmiÅŸ. Üçte ikisi hammadde (tarım ve maden), gerisi üretim ürünleri. Ä°hracatının coÄŸrafi dağılımı oldukça etkileyici; Latin Amerika, Avrupa BirliÄŸi ve Asya’ya eÅŸit miktarlarda dağılıyor.[8]

​

Brezilya ÅŸu anda ABD için özellikle tehdit edici veya önemli bir güç deÄŸil, ABD de Brezilya için bir tehlike oluÅŸturmuyor. En az seviyede ekonomik sürtüÅŸme var ve coÄŸrafya Brezilya’nın ABD’ye meydan okumasına engel oluyor. Brezilya’nın kuzeye uzanması mantıksız olur çünkü kuzeye giden yolun aşılması son derece zor ve kuzeyde Brezilya’nın ihtiyacı olan hiçbir ÅŸey yok. ÖrneÄŸin Venezuela petrolü yol yüzünden Brezilya’ya kolayca gönderilemez ve zaten Brezilya’nın kendisine fazlasıyla yetecek kadar petrol rezervi var. [9]

​

Brezilya’nın ABD’ye meydan okuyabileceÄŸi tek durum eÄŸer ekonomik geliÅŸimi devam ederse ve yeterli hava ve donanma gücü inÅŸa edip Atlas Okyanusu’nda kendi kıyıları ile Batı Afrika arasındaki, Hint Okyanusu veya Güney Çin Denizi gibi ABD tarafından güçlü ÅŸekilde devriye gezilmeyen alanı kontrol edebilirse gerçekleÅŸir. Bu, gelecek on yılda olmayacak ama Brezilya’daki ücret oranları yükseldikçe ve coÄŸrafi ÅŸartlar da göz önüne alındığında Brezilya’nın Afrika’ya yatırım yapması Latin Amerika’daki diÄŸer bölgelere yatırım yapmasına oranla taşıma masraflarını azaltır. Brezilya ayrıca Sahra altı ülkelerle ve özellikle Brezilya gibi Portekizce konuÅŸulan Angola’yla iliÅŸkilerini geliÅŸtirmekten yarar saÄŸlar. Bu, Brezilya’nın egemen olduÄŸu bir Güney Atlas yaratmakla kalmaz hem Brezilya hem de Afrika sahillerinde yerleÅŸik Brezilya donanması olacağı anlamına gelir. [10]

​

Arjantin

Arjantin’deki zorluk siyasi. Tarihine bakıldığında merkezî hükümetin aslında ekonominin altını oyan sosyal programlar uygulamaya odaklı olduÄŸu görülüyor. BaÅŸka bir deyiÅŸle politikacılar olmayan paraları harcayarak ün kazanmaya çalışıyorlar. Arjantin ayrıca askerî cunta ve diktatörlükler yaÅŸadı, kemer sıkma programlarının dayatıldığı dönemler oldu; bu da temelde Brezilya dâhil diÄŸer Latin Amerika ülkelerinden farklı olmayan bir döngü. [11]

Arjantin, Brezilya’nın egemen olmasından hep korktu. EÄŸer Brezilya ve ABD arasında bir seçim yapması gerekirse Ä°kinciyi seçer. [12]

​

Meksika

ABD iliÅŸkilerinde Küba gibi Meksika da özel bir konumda ve bunun en belirgin nedeni Teksas’tan Kaliforniya’ya kadar uzanan BirleÅŸik Devletler sınırını paylaşıyor olması.[13]

​

Bu iki ülkenin tarihleri boyunca karmaşık ve ÅŸiddet dolu bir iliÅŸkileri oldu. 1800’de, mantıklı bir insana 200 yıl sonra Kuzey Amerika’da kimin egemen güç olacağı sorulsa, alınacak cevap Meksika olurdu. O zamanlar Meksika ABD’ye oranla çok daha geliÅŸmiÅŸti, daha kültürlüydü ve daha iyi silahlanmıştı. Ama ABD Louisiana’yı alıp topraklarını büyük oranda geniÅŸlettikten sonra, önce Teksas’ı ele geçirip ve sonra da Meksika-Amerika Savaşı’nı çıkartarak Meksika’yı kuzeyden, bugünün Denver ve San Francisco’suna kadar uzanan topraklardan, ÅŸu andaki sınırlarına geri çekilmeye zorladı. [14]

​

ABD’nin o batı topraklarını sahiplenmedeki baÅŸarısı tamamen coÄŸrafiydi. Mexico City civarındaki bölgeye oranla ülkenin kuzey bölümündeki nüfus yoÄŸunluÄŸu düÅŸüktü ve on dokuzuncu yüzyılda durum daha da kötüydü. Bunun nedeni kuzeyde BirleÅŸik Devletler sınırından, güneyde Meksika sınırına kadar uzanan toprakların son derece kuru ve ıssız olmasıydı. Özellikle Meksika tarafındaki koÅŸullar oldukça sertti. Yani MeksikalIlar çölün kuzeyine yerleÅŸip nüfusu desteklemeyi ve orduları kuzeye yürütmeyi çok zor buluyorlardı.[15]

​

Meksika dünyanın en büyük on dördüncü ekonomisi konumunda. ABD’ye yılda yaklaşık 130 milyar dolarlık ihracat yapıyor ve yaklaşık 180 milyar dolarlık mal ithal ediyor ve bu da onu ABD’nin Kanada’dan sonraki en büyük ticari ortağı yapıyor. Açıkçası ABD en azından bir nesilden önce Meksika’dan ayrılmayı göze alamaz. Zaten bunu istemiyor da. [16]

​

Ama ABD’nin karşısında iki sorun var: Meksika’nın yasa dışı göçmen iÅŸçi ve uyuÅŸturucu ihracatı. Ä°ki konuda da altta yatan sorun Amerikan ekonomik sisteminin söz konusu iki ürüne de olan iÅŸtahı. Böyle bir istek olmasa ihracatın amacı kalmazdı.[17]

​

Meksika göçünün temelde Çin ve Polonya gibi uzak ülkelerinkinden farklı olduÄŸunu anlamak önemli. O ülkelerden gelen insanlar binlerce kilometre uzakta kalan vatanlarıyla baÄŸlarını kopartabiliyorlar. Bir yere kadar asimilasyon kaçınılmaz çünkü alternatifleri tecrit edilme veya kültürel olarak ayrılmış bir toplumda yaÅŸamak. [18]

​

Meksika hem ABD’ye bitiÅŸik hem de göçmenlerin yerleÅŸtikleri toprakların birçoÄŸu bir zamanlar Meksika’ya aitti. Kuzeye doÄŸru ilerledikleri zaman Meksikalılar vatanlarıyla baÄŸlarını tam anlamıyla koparmıyorlar. Yüzlerce kilometre boyunca uzanan sınır bölgesi boyunca kuzeye doÄŸru ilerlemek pek kültürel uyum gerektirmiyor.[19]

​

Meksikalıların yasa dışı göçmenliÄŸi konusunda bugün Amerika’da yaÅŸanan huzursuzluk bundan kaynaklanıyor. Ayrıca kuzeye göçün Meksikalıların eskiden Meksika’ya ait olan toprakları geri istemelerinin habercisi olmasından da korkuyorlar.[20]

​

Sarsıntıyı sınır bölgelerinde yoÄŸunlaÅŸtıran ÅŸey arz talep kanunu ve Amerika’nın narkotiÄŸe olan iÅŸtahını karşılayan malların maliyeti. Tercih edilen uyuÅŸturucular olan eroin, kokain ve marihuana son derece ucuz maliyeti olan tarım ürünleri. Yasa dışı demek, bir malı Meksika’dan Los Angeles a sadece birkaç yüz kilometrelik bir yoldan taşırken bile kullanıcı için fiyatın korkunç ÅŸekilde katlanarak artması demektir. Meksika’ya uyuÅŸturucu satışından akan para resmî tahminlere göre yıllık 25 ila 40 milyar dolar arasında. Resmî olmayan tahminlere göre bu miktar çok daha fazla. [21]

​

UyuÅŸturucularda mantıklı ve ılımlı bir tahminle kâr oranı yaklaşık yüzde 90, bunun anlamı yasa dışı ticaretten gelen 40 milyar doların kâr oranının yaklaşık 36 milyar dolar olduÄŸu. UyuÅŸturucu serbest nakit üretiyor. Bu, Meksika’nın yasal ihracatının getirdiÄŸi 13 milyar doların neredeyse üç katı. UyuÅŸturucudan kazanılan para Meksika ekonomi sisteminin likiditesine büyük oranda yardım ediyor.[22]

 

 

Kaynaklar

[1] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[2] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[3] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[4] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[5] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[6] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[7] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[8] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[9] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[10] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[11] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[12] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[13] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[14] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[15] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[16] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[17] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[18] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[19] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[20] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[21] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

[22] Gelecek On Yıl. George Friedman. Pegasus: 2012

Kültür Sayfası

bottom of page