Çin-Tibet Kültür Bölgesi Ülkeleri Üzerine Notlar

​
ÇİN HALK CUMHURİYETİ
Yer Åžekilleri, İklim ve Bitki Örtüsü
Kuzey ve Güney Çin birbirinden çok farklıdır. Kuzeyde yazlar sıcak ve kurakken, güneyde nemli ve yağışlıdır. Kuzey, kışları çıplak ve rüzgarlı iken, güney daima yemyeÅŸildir. [1]
​
Sarı Nehir, Kuzey Çin’de bir tür baca açarak ilerler. Onunla birlikte insan ve toprak da akmış, nehir havzasının, kuzey rüzgârının altında kalan verimli kolay çalışılabilir lös toprakları ilk Çin tarımının temelini oluÅŸturmuÅŸtur. Bu bölge bir zamanlar zengin ormanlarla kaplı ve sulakken, iklimsel deÄŸiÅŸiklikler nedeniyle soÄŸuk ve kurak bir hale gelmiÅŸtir. MÖ 1000'den çok uzak olmayan bir tarihte kuzeyde hâlâ gergedan ve fil avlanmaktadır. [2]
​
Tarih
Tarih boyunca pek çok birleÅŸme, bölünme ve hanedan çatışmalarına sahne olan Çin’de imparatorluk sistemi 1911’de sona ermiÅŸtir. 1911- 1949 dönemini içine alan siyasi güç çatışmaları, Mao’nun 1949 da Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluÅŸunu ilan etmesi ile son bulmuÅŸtur. Çin Halk Cumhuriyeti, 1949 yılından bu yana Çin Komünist Partisi tarafından yönetilmektedir. Mao, 1976 yılında ölmüÅŸtür. Bunu izleyen 80’li yıllar boyunca ülkede siyasi tutuculuk devam etse de ekonomik olarak dışa açılma çabaları baÅŸlatılmıştır. 1989 yılındaki Tianannien Meydanı olayları, 1991 yılı sonunda Sovyetler BirliÄŸi’nin sona ermesi ve dünya ekonomik konjonktüründe güçlenen “serbest piyasa anlayışı” Çin’i kendi bünyesinde bazı reformlar yapmaya zorlamıştır. Bu çerçevede 1992 yılında Çin Komünist Partisi’nin 14. Ulusal Koııgresi’nde ülkede “Sosyalist Piyasa Ekonomisi” tesis edilmesi kabul edilmiÅŸtir. [3]
​
Sosyal Yapı
Dünyada yaÅŸayan her beÅŸ insandan biri Çinlidir.
​
İç ve Dış Çin
En temel olarak, Çin, İç ve Dış Çin diye adlandırabileceÄŸimiz iki bölgeye ayrılır. Bu iki bölge arasındaki sınır, bir yanda yerleÅŸik düzenin, sık sulanan emek yoÄŸun tarımıyla, öbür yanda buna karşıt olan bazen kuru tarım ya da göçebe hayvancılık arasındaki ayrım olarak tanımlanmaktadır. Tarih boyunca, çoÄŸu zaman istikrarsız olan bu sınır, batıya doÄŸru Çin Åžeddinin sınırını kabaca takip eder, Tibet platosunun aÅŸağı eteklerinin oluÅŸturduÄŸu duvara kadar uzanır. Mançurya'yı da Dış Çin'in bir parçası olarak düÅŸünmek daha doÄŸru olur. Bugün tarımın geliÅŸmesi Han Çinlilerinin buraya büyük çapta göçmeleriyle, Mançurya artık İç Çin'in bir parçası olmuÅŸtur. Çin kıtasının güneybatı köÅŸesinde hâkim olmuÅŸ olan vahÅŸi ormanların açılıp, temizlenmesiyle, Çin tipi tarımın bu taraflarda geniÅŸ çapta tatbik edilebilmesi ise, ancak 18'inci yüzyıldan itibaren baÅŸlamıştır. [4]
​
Bu iki temel bölge, aÅŸağı yukarı eÅŸit büyüklüktedir ama nüfusun ancak yüzde beÅŸinden biraz fazlası Dış Çin'de oturmaktadır. İki bölgenin arasındaki fizikî farklılıklar da kayda deÄŸer. Dış Çin insanoÄŸlunun barınamadığı manzaralarla doludur. Bu bölgeye, denizden 8848 metre yükseklikte olan dünyanın en yüksek dağı, Everest ile denizden 154 metre alçakta olan dünyanın en alçak yeri Turfan Çukuru dahildir. Bunun yanı sıra, dünyanın en korkunç vahÅŸi çöllerinden olan Gobi ve Taklamakan'ın yanında, Qaidam çanağı gibi devasa bataklıklar, insan eli deÄŸmemiÅŸ ormanlar, uçsuz bucaksız yeÅŸil ot kaplı steplerin, hepsi, Dış Çin'e dahildir. İç Çin ise, alüvyon ovalarının, nehir vadilerinin, iniÅŸli çıkışlı tepelerin oluÅŸturduÄŸu nispeten yumuÅŸak görünüÅŸlü bir yerdir. Ancak, İç Çin, insanların asırlar boyunca burada oturmasından çıplaklaÅŸmıştır. [5]
​
Çin kültürü, yerleÅŸimleri ve Çin'in siyasal egemenliÄŸinin ilk kurulduÄŸu yerler, 4.000 yıl boyunca Sarı Irmak'ın orta kısmındaki doÄŸum yerinden dışarıya, çok geniÅŸ bir alana yayılmıştır. Üstelik Çin'den çıkan bu yayılmaların en büyüklerinden bazıları, ÅŸaşılacak kadar yakın zamanlarda gerçekleÅŸmiÅŸtir. Bugün Çin olarak düÅŸündüÄŸümüz yer, aslında, nispeten kısa bir süredir mevcut. [6]
​
Tarihî Dış Çin'in neredeyse hepsi, 'Özerk Bölgeler' olarak nitelendirilen birimlere ayrılmıştır. Bunlar sırasıyla, İç MoÄŸolistan Özerk Bölgesi, Müslüman Özerk Bölgesi, Uygur Özerk Bölgesi, Zhuang Özerk Bölgesi ve Tibet Özerk Bölgesi'dir. [7]
​
Büyük ölçekli hayvancılık, Dış Çin'e özgü bir faaliyet olmuÅŸtu. Yakın zamanlara kadar koyun, keçi, inek, at, deve ve yak sürüleri, Mançurya, MoÄŸolistan, DoÄŸu Türkistan ve Tibet'in büyük bölümünün ekonomik temeliydi. Bunu karşılık İç Çin'in en tipik ehlileÅŸtirilmiÅŸ hayvanları ördek, domuz ve tavuk gibi çöp yiyen türlerinden oluÅŸmuÅŸtur. [8]
​
Genel olarak, ele alınırsa, İç Çin'in nüfusu büyük çoÄŸunlukla Han, yani etnik olarak Çinli olanlardan oluÅŸmaktadır. Dış Çin nüfusundaysa, en azından yakın zamanlarda Mançurya ve uzaktaki kuzey-batı bölgelerine yapılan göçlere kadar, Han olmayan halklar hâkimdi. [9]
​
İç ve Dış Çin’in siyasal birleÅŸmesi, ancak 18'inci yüzyılda mümkün olmuÅŸtur. Bu geliÅŸme, yarı Çinli yarı "barbar” "çift nitelikli” Manchu-Qing (Mançu-Çing) hanedanının eseridir. [10]
​
Tarihi Dış Çin’in neredeyse hepsi, ‘Özerk Bölgeler' olarak nitelendirilen birimlere ayrılmıştır. Bunlar sırasıyla, İç MoÄŸolistan Özerk Bölgesi, Müslüman Özerk Bölgesi, Sinkiang Uygur Halkı Özerk Bölgesi, Zhuang Halkı Özerk Bölgesi, Tibet Özerk Bölgesidir. Ayrıca, bu bölgelere, Tibet Bölgesi'nin bir parçası olan ve büyük bir kısmı özerk bölgeler yönetiminde bulunan, Kokonar gölünden dolayı da Quin- hai veya ‘Mavi Deniz' adını taşıyan vilâyet de dahildir. Bu özerk bölgelerden daha küçük olan İç Çin'in bazı bölgelerinde ise, azınlık milletleroturmakta, buraları özerk bölgelerden farklı olup, yerel yönetimlerin altındadır. [11]
​
Sonuç olarak, İç ve Dış Çin, tarihi olarak hep ayrı bölgelere sahiptiler. İç Çin'in geleneksel inançları, Konfüçyusculuk, Taoizm, Mahayana Budizmi ile yerel itikatların çeÅŸitli karışımlarından oluÅŸmuÅŸtur. Dış Çin’de ise, halk, Lama Budizmi, İslâm veya Tibet'in Bon inancı gibi yöreye özgü birtakım törelerin kalıntılarına baÄŸlı kalmıştır. [12]
​
Kuzey ve Güney
Bugünkü Han Çinlilerin Dış ve İç Çin’deki etnik azınlıklar üzerinde egemenlik kurmaları, 3000 yıldan fazla süregelen, hatta hala süren bir kolonyal bazen de emperyalist yayılmanın ürünüdür. [13]
​
Han hanedanı altında kütüklere kayıtlı nüfusun dağılımına bakıldığında, 2000 yıl öncesinin gerçek Çin'inin, kuzey ovasının dışındaki yerlerde, nehir vadileri boylarında bulunan dar yerleÅŸim ÅŸeritlerinden ibaret olduÄŸu görülür. [14]
Kuzeyde akan Sarı Nehir'in yukarı kısmı lös veya 'Sarı Topraklar" bölgesinden rüzgârların getirdiÄŸi ince toprağın içinden akar ve dünyanın en büyük nehirleri arasında en çok çamur taşıyanı halini alır. Yangzi ise daha fazla miktarda su taşımasına raÄŸmen, Sarı Nehir'e nazaran daha istikrarlı akmaktadır. [15]
​
Kuzey Çin, tarihî olarak, buÄŸday ve darı kuru tarımının egemen olduÄŸu bir verdir. Güney Çin ise, sulak tarlalı çeltik tarımı beldesidir. [16]
​
Güney Çin, Han halkının iç göçünün meydana getirdiÄŸi bir yerdir. Ancak, göçmenler bir kere bu bölgeye gelince, burada hakim olan tepelik ve vadilik doÄŸanın içinde çevre ile fazla karışmamış, böylece bu havalide çok çeÅŸitli alt kültürlerin ve farklı lehçelerin korunması mümkün olmuÅŸtur. Buna karşın, kuzeyin dili genelde homojen olup, imparatorluk dönemi memurlarının eskiden kullandığı ortak dilden esinlenerek, pek doÄŸru olmasa da, 'Mandarin' diye adlandırılan lehçenin bir çeÅŸidini neredeyse herkes konuÅŸmaktadır. Kuzey ve Güneylilerin fizikî görünüÅŸleri de farklıdır. Kuzeyliler genelde güneylilerden ortalama 5 santimetreden fazla uzun olup, daha saÄŸlam ve ağır yapılıdırlar. [17]
​
Kuzey Çin, tarihi olarak, buÄŸday ve darı kuru tarımının egemen olduÄŸu bir yerdir. Güney Çin ise, sulak- tarlalı çeltik tarımı beldesidir. İki bölgenin toprağının doÄŸası da farklıdır. [18]
​
Güney Çin, Han halkının iç göçünün meydana getirdiÄŸi bir yerdir. Ancak, göçmenler bir kere bu bölgeye gelince, burada hakim olan tepelik ve vadili doÄŸanın içinde çevre ile fazla karışmamış, böylece bu havalide çok çeÅŸitli alt kültürlerin ve farklı lehçelerin korunması mümkün olmuÅŸtur. Buna karşın, kuzeyin dili genelde homojen olup, imparatorluk dönemi yüksek memurlarının eskiden kullandığı ortak dilden esinlenerek, pek doÄŸru olmasa da ‘Mandarin' diye adlandırılan lehçenin bir çeÅŸidini neredeyse herkes konuÅŸmaktadır. Kuzey ve Güneylilerin fiziki görünüÅŸleri de farklıdır. Kuzeyliler genelde güneylilerden ortalama 5 santimetreden fazla uzun olup, daha saÄŸlam ve ağır yapılıdırlar. [19]
​
Güney ekonomisi asırlar boyunca kuzeyden daha zengin olmuÅŸtur. Komünistlerin kırsal bölgede gerçekleÅŸtirdiÄŸi ekonomik ve sosyal devrimden önce, güney Çin, yakın dönemlere kadar son derecede güçlü soylar ile kandaÅŸ kavimler, aÅŸiretlerin yanı sıra, ayrıca, tarım ortakçılığının mevcudiyetinin özellikleriyle tanımlanan bir yerdi. Buna karşın, kuzey Çin ise, küçük toprak sahibi veya yöneticisinin memleketi olup, burada güçlü soylar pek az göze çarpmaktadır. [20]
​
Tarih boyunca güney ve kuzey arasında birbirini tamamlayıcı bir iliÅŸki geliÅŸti. Ekonominin ağırlık merkezi güneydeydi, ancak siyasal merkez neredeyse her zaman için, kuzeyde bulunmaktaydı. [21]
​
Ekonomi
Çin halkının %70'i tarımla uÄŸraşır. Ancak topraklarının %10'u üzerinde tarım yapılır. [22]
​
Hayvancılık, kuzey ve kuzeybatıdaki step bölgelerde daha yaygındır. DoÄŸu Türkistan, Åžing-Hay ve İç MoÄŸolistan'daki halkın geçim kaynağı hayvancılıktır. [23]
​
Çin denizlerinde, 1500’den fazla balık çeÅŸidi bulunur. Yılda ortalama 8,5 milyon ton dolayındaki balık, ülke halkının en önemli protein kaynağıdır. [24]
​
Ülkenin özellikle kuzey ve orta kısımları demir üretiminde dünyada ilk sıralarda yer almaktadır. [25]
​
ÜrettiÄŸi petrol, ülke ihtiyacını karşıladığı gibi ihraç da edilir. [26]
​
Çin, pamuklu ve ipekli dokumacılıkta çok ileridir. Sanayi alanında, dünyanın sayılı ülkeleri içine giren Çin, makine, taşıt, gemi ve uçak yapım alanlarında büyük ilerlemeler kat etmiÅŸtir. İpekçilik, porselencilik, oymacılık ve benzeri el sanatları son derece ileridedir. [27]
​
Çin’in Shangdong bölgesi ve diÄŸer KuzeydoÄŸu eyaletler Japonya ve Güney Kore gibi kalkınmış ekonomilere yakınlıklarından oldukça yararlanırken, Åžangay ve Yangtze deltası da bu ekonomik patlamadan etkilenmiÅŸtir. Çin’in İç ve özellikle Batı Bölgeleri geri kalmıştır. Kıyılardaki geliÅŸmenin iç bölgelere de ulaÅŸacağı umudu on milyonlarca iÅŸçinin çalışmak için doÄŸu eyaletlerine göç etmesiyle son bulmuÅŸtur. [28]
​
Hong Kong
Hong Kong, Çin'in güney kıyısında bulunan, 1 Temmuz 1997 tarihine kadar İngiliz Krallığına baÄŸlı sömürge ve adalar grubuyken, bu tarihten itibaren Çin Halk Cumhuriyeti'ne baÄŸlı özel yönetim bölgesi olmuÅŸtur. 1997'de 100 yıllık kira anlaÅŸması bittikten sonra, yeniden Çin sınırları içine dâhil olmuÅŸ ve Makau ile birlikte Özel İdare Bölgesi statüsü altında yönetilmektedir. [29]
​
Hong Kong; Hong-Kong Adası ve 235 kadar küçük adadan meydana gelmiÅŸtir. Asya'nın en büyük serbest pazarı ve limanı, en iÅŸlek ticaret, endüstri ve turizm merkezidir[30]
​
Nüfusun hemen hepsi Çinlidir ve büyük bir kısmı Budist’tir. Nüfus yoÄŸunluÄŸu bakımından km2 başına 3500 kiÅŸi ile dünyada birinci sırayı alır. [31]
​
Hong-Kong tekstil endüstrisi, hafif sanayi, sinema endüstrisi, az da olsa ağır sanayi (gemi inÅŸası, çimento ve demir sanayi) ve özellikle bankacılıkla büyük bir ticaret merkezidir. [32]
​
Macau
Yaklaşık 450 yıl Portekiz sömürgesi olarak yaÅŸayan Makau 1999'dan bu yana yeniden Çin’e baÄŸlanmıştır. [33]
​
Makau, küçük bir kara parçası ve güneyindeki 2 adadan oluÅŸmaktadır. Ve bu 3 toprak parçasını 3 köprü birbirine baÄŸlanmıştır. Yüzölçümü 28,2 km2’dir. [34]
​
2007’de nüfusu 456,989 kiÅŸidir. [35]
​
Macau, dünyanın ünlü kumar merkezlerinden biridir. [36]
​
Tibet
Çin’e baÄŸlı bir özerk cumhuriyettir. Yüzölçümü yaklaşık 1.300.000 km2’dir. [37]
​
Ülke, kuzeyde Kunlun DaÄŸları, güneydeyse Himalaya DaÄŸlarıyla çevrilidir. Tibet Platosunun ortalama yüksekliÄŸi 4500 metredir. [38]
​
Tibet’in büyük bir bölümünde, yılın tamamı soÄŸuk, sert ve kuru geçer. Sert rüzgârlar, tipi ve kar fırtınaları ülkenin genel karakterini yansıtır. [39]
​
Tibet’in bilinen tarihî M.S. 520 yılında bir krallık kurulmasıyla baÅŸlamıştır. Tibet krallığı, kısa zamanda güçlenerek Çin için bir tehlike hâline gelmiÅŸ 8. yüzyılda Orta Asya’nın önemli bir güç merkezi olmuÅŸtur. 13. yüzyılda MoÄŸollar ülkeyi istilâ edince, 1270’te MoÄŸol Hakanı Kubilay Han, Çin İmparatoru olmuÅŸ ve Lamaizmi resmî din olarak kabul etmiÅŸtir. Tibet, bu yıllarda Çin’in hâkimiyeti altına girmiÅŸ ve “Lama” adı verilen din adamları tarafından yönetilmiÅŸtir. 1904 yılında, İngiltere ile Tibet arasında ortak ticaret antlaÅŸması imzalanmıştır. 1950 yılına kadar Tibet, Dalai Lama tarafından bağımsız bir devlet olarak yönetilmiÅŸtir. 1950 yılı Eylül ayında, Çin Ordusu Tibet’e girmiÅŸ ve Tibet, Çin e baÄŸlı özerk bölge olmuÅŸtur. 1959’da Çin baskısından kurtulmak isteyen Tibetliler, isyan etmiÅŸlerdir. Çin tarafından kısa zamanda bastırılan ayaklanmayla iliÅŸkisi olan Dalai Lama, Hindistan’a kaçmak zorunda kalmıştır. [40]
​
Ülkenin nüfusu 2 milyon kadardır. Bölgenin resmî dili Tibet dilidir. [41]
​
Tibet bir tarım ülkesidir. Halkın büyük kısmı tarımla uÄŸraşır. Tarımın yanında hayvancılık da önemli bir yer tutar.[42]
​
Tibet’te bulunan baÅŸlıca madenler kömür, tuz, boraks, altın ve demirdir. [43]
​
Ülkenin ihraç malları kürk, yün ve deridir. [44]
​
Ülkenin çok yüksek ve daÄŸlık oluÅŸu nedeniyle, ulaşım yetersizdir. Karayolundan ziyade demiryolu ve havayolu ulaşımı önemlidir. Hava ulaşımı Pekin’e baÄŸlantılıdır. Ticaretini daha ziyade Çin ile yapmaktadır.
​
DoÄŸu Türkistan
Çin Halk Cumhuriyeti’ne baÄŸlı Sincan- Uygur Özerk Bölgesinin diÄŸer adı DoÄŸu Türkistan Özerk Türk Cumhuriyeti’dir. [45]
​
Toplam yüzölçümü 1.646.900 Km2’yi bulur. Bu yüzölçümü ile DoÄŸu Türkistan; Türk Dünyası’nın Kazakistan’dan sonra ikinci büyük ülkesidir. [46]
​
BeÅŸ bölüme ayrılır. Kuzeydeki daÄŸlık bölge, Ç'ungarya havzasını bir yarım daire ÅŸeklinde çevreler ve MoÄŸolistan sınırını oluÅŸturur. Söz konusu bu daÄŸlar, AladaÄŸlar, Tarbagatay ve Büyük Altay sıradaÄŸlarıdır. Tanrı daÄŸlarının doÄŸu yarısında, Bogda Åžan daÄŸları ile kurak daÄŸ arasında, Türkistan’ın en alçak noktasını oluÅŸturan Turfan havzası yer alır. Tanrı daÄŸlarının güneyinde yer alan Tarım havzası, 1400 km. uzunluÄŸunda, 500 km. geniÅŸliÄŸinde, 470.000 Km2 yüzölçümünde, geniÅŸ bir alandır. Bu havzanın orta bölümünü, 350.000 Km2 alanı olan Taklamakan çölü kaplar. Havzanın kuzeyinde batı-doÄŸu doÄŸrultusunda Tarım ırmağı akar. [47]
​
Çok ÅŸiddetli karasal bir iklim hâkimdir. [48]
​
DoÄŸu Türkistan'da yer alan havzalar, dışa akışı olmayan kapalı bölgelerdir. Ülkenin akarsularının büyük bir kısmı, bu havzalara akarlar ve kaybolurlar. En önemli akarsuyu, Tarım ırmağıdır. [49]
​
1995 nüfusu, 17 milyonu buluyordu. Toplam nüfusunun % 45'ini Uygur, %45'ini Çinli, %1’ini Kırgız ve %2’sini Tacik ve diÄŸerleri oluÅŸturuyor. Yani Türk nüfusunun oranı %55 dolayındadır. [50]
​
DoÄŸu Türkistan’ın baÅŸkenti, Urumçi ÅŸehri (986.000 nüfuslu)’dir. DiÄŸer önemli ÅŸehirleri ise KaÅŸgar(115.000), Yarkent, Hotan ve Turfan’dır. [51]
​
DoÄŸu Türkistan halkının baÅŸlıca geçim kaynağını tarım oluÅŸturur. Tanrı daÄŸlarının eteklerinde geniÅŸ ve verimli otlaklar bulunmaktadır. Bu bölgeler, önemli hayvancılık alanlarıdır. Altay daÄŸları çevresinde av hayvancılığı da geliÅŸmiÅŸtir. [52]
Ülkede zengin madenler yer alır. Özellikle petrol, taÅŸkömürü, bakır, demir, kurÅŸun, molibden, volfram, tungsten, altın, kalay ve uranyum bakımından oldukça zengin yataklara sahiptir. [53]
TAYVAN
Çin’den yaklaşık 130 km doÄŸuda olup, esas kıtadan Tayvan BoÄŸazıyla ayrılır. [54]
​
Yer Åžekilleri, İklim ve Bitki Örtüsü
Tayvan, esas olarak 35.966 km2 lik büyük bir adayla üç adacık grubundan teÅŸekkül etmiÅŸtir. [55]
​
Tayvan tropikal bitkilerden, yüksek daÄŸ bitkilerine kadar deÄŸiÅŸen çeÅŸitlilikte zengin bir bitki örtüsüne sahiptir. Ülkenin yaklaşık %60’ını ormanlar kaplamıştır. [56]
​
Sosyal Yapı
Nüfusu meydana getiren insanların %98’ine yakın bir bölümü esas olarak Han Çinlileri soyundan gelmektedir. [57]
Çinli nüfusun büyük bir kısmı Kızıl Çin zulmünden kaçan insanlardan müteÅŸekkildir. [58]
​
Ekonomi
Tarım, Tayvan ekonomisinin ana unsurudur. Yaklaşık toprakların dörtte biri ekilidir. Pirinç ve çay en önemli iki üründür. [59]
​
Yeraltı madenleri oldukça zengindir. Kömür, kireçtaşı, mermer, alüminyum ve petrol baÅŸlıca önemli mineralleridir. Tayvan ayrıca turizm bankacılık ve sigortacılık alanlarında da söz sahibi bir ülkedir. [60]
​
BHUTAN
Yer Åžekilleri, İklim ve Bitki Örtüsü
Bhutan oldukça daÄŸlık bir ülkedir. [61]
​
Ülkenin bazı kesimleri ise her mevsimde kar ve buzlarla kaplıdır. Özellikle yüksek daÄŸ tepeleri ve yamaçları hiç erimeyen karlarla örtülüdür. [62]
​
Sosyal Yapı
Bhutan'da yaÅŸayanların çoÄŸu Tibet asıllı insanlardır. Hindistan’dan ve Afrika'dan gelip yerleÅŸenler de olmuÅŸtur.[63]
Ekonomi
Bhutan'da ekonomi tarıma dayalıdır. Sulama yapılan nehir kenarlarında ekili araziler çoktur. Arpa, buÄŸday, pirinç, çay ve portakal oldukça boldur. Ayrıca ormanlar ülke için büyük bir zenginlik kaynağıdır. Kereste üretiminde çok ileridir. [64]
​
Bhutan zengin kömür ve demir yataklarına sahiptir. [65]
​
MYANMAR (BURMA, BİRMANYA)
Burma ve Birmanya olarak da bilinir.[66]
​
Yer Åžekilleri, İklim ve Bitki Örtüsü
Çok yüksek daÄŸlar, yüksek yaylalar, alüvyonlu ovaların hepsi mevcuttur. Dünyanın en yüksek sıradaÄŸları olan Himalaya DaÄŸlarının son uzantıları Birmanya’nın batısında bulunur. Bu sıradaÄŸlar ülkenin kuzeyinde aniden sarplaşır ve yüksekliÄŸi 5000 metreye varan tepeler hâlini alır. Güneye doÄŸru alçalarak gider. Batıdaki sıradaÄŸların kuzeyi, ülkenin de kuzey kesimini teÅŸkil eder. [67]
​
Muson iklimi genel olarak Birmanya’da da hâkimdir. Kışın karalardan denizlere doÄŸru esen kuru; yazın ise denizlerden karalara doÄŸru esen, bol yağış getiren, muson rüzgârları, ülkenin iklimindeki en önemli unsurdur. Ülkenin doÄŸusundaki yüksek yaylalarla, batısındaki yüksek sıradaÄŸlar, yağışların bölgelere göre dağılımına tesir etmektedir. [68]
​
lrrawadi Nehri doÄŸusunda ülkeyi bir uçlan diÄŸer uca 2200 km olan uzunluÄŸuyla kat ederek, Bengal Körfezine dökülür. Bu ırmağın kollarıyla beraber meydana getirdiÄŸi havza, ülke topraklarının yarısından fazlasını teÅŸkil eder. [69]
​
Ülkenin %60’ı tropikal ormanlarla kaplıdır. [70]
​
Tarih
19.yy.ın ilk çeyreÄŸinden 2. Dünya Savaşı’na kadar bir İngiliz sömürgesi olmuÅŸtur. SavaÅŸ sırasında Japonların iÅŸgali yaÅŸanmış ve ormanlarda verilen mücadele, GüneydoÄŸu Asya’nın kurtuluÅŸuna önayak olmuÅŸtur. 1948’de bağımsızlığına kavuÅŸmuÅŸtur. [71]
​
Sosyal Yapı
Birmanya’da halk, kazıklar üzerine bambudan yaptığı evlerde yaÅŸar. Evlerini kazıklar üzerine yapmalarının sebebi; muson yaÄŸmurları sebebiyle sık sık maruz kaldıkları sellerden korunmak içindir. Halk, genellikle çiftçilikle uÄŸraÅŸmaktadır. Resmî dilin Birmanca olmasına raÄŸmen halkın ancak % 65’i bu dili konuÅŸmakta, geri kalanlar ise kendi bölgelerine mahsus olan çeÅŸitli dilleri konuÅŸmaktadır. [72]
​
Halkın çoÄŸunluÄŸu Budizm dinine inanır. İslâmiyet’in, halkın genel kültür seviyesinin yükselmesiyle gittikçe yayıldığı Birmanya’da Hıristiyanlık ve Hindu dinleri çok dar sahalarda kalmıştır. [73]
​
Ekonomi
Dünyanın geri kalmış ülkelerinin baÅŸta gelenlerinden olan Birmanya’da halk, genellikle çiftçilikle uÄŸraÅŸmaktadır.[74]
Çok bol olan madenler, tarımdan sonra ekonominin dayandığı ikinci büyük faktördür. Ülkede üretilen en önemli tarım ürünü, bütün UzakdoÄŸu ülkelerinde olduÄŸu gibi pirinçtir. [75]
​
Gür tropik ormanlar ekonomiye kereste, kauçuk üretimi ÅŸekliyle katkıda bulunurlar. [76]
​
Yeraltı zenginlikleri de oldukça fazla olan ülkede petrol, doÄŸal gaz, kalay, çinko, kurÅŸun, tungsten, altın, gümüÅŸ, bakır ve yemiÅŸ taşı gibi maden kaynakları vardır. Son yıllarda ilerleyen petrol ve doÄŸalgaz üretimi ülkeyi daha da önemli kılmaktadır, madenler bol olmasına raÄŸmen iÅŸlenememektedir. Sanayisi yok denilebilecek seviyede olan Birmanya’da, çok az sayıda çimento, kâğıt, dokuma ve ÅŸeker fabrikaları vardır. [77]
​
Kaynaklar
[1] Dünya Tarihi, J.M.Roberts
[2] Dünya Tarihi, J.M.Roberts
[3] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[4] Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi 7.Cilt. Caroline Blunden. İletiÅŸim: 1989
[5] Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi 7.Cilt. Caroline Blunden. İletiÅŸim: 1989
[6] Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi 7.Cilt. Caroline Blunden. İletiÅŸim: 1989
[7] Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi 7.Cilt. Caroline Blunden. İletiÅŸim: 1989
[8] Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi 7.Cilt. Caroline Blunden. İletiÅŸim: 1989
[9] Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi 7.Cilt. Caroline Blunden. İletiÅŸim: 1989
[10] Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi 7.Cilt. Caroline Blunden. İletiÅŸim: 1989
[11] Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi 7.Cilt. Caroline Blunden. İletiÅŸim: 1989
[12] Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi 7.Cilt. Caroline Blunden. İletiÅŸim: 1989
[13] Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi 7.Cilt. Caroline Blunden. İletiÅŸim: 1989
[14] Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi 7.Cilt. Caroline Blunden. İletiÅŸim: 1989
[15] Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi 7.Cilt. Caroline Blunden. İletiÅŸim: 1989
[16] Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi 7.Cilt. Caroline Blunden. İletiÅŸim: 1989
[17] Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi 7.Cilt. Caroline Blunden. İletiÅŸim: 1989
[18] Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi 7.Cilt. Caroline Blunden. İletiÅŸim: 1989
[19] Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi 7.Cilt. Caroline Blunden. İletiÅŸim: 1989
[20] Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi 7.Cilt. Caroline Blunden. İletiÅŸim: 1989
[21] Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi 7.Cilt. Caroline Blunden. İletiÅŸim: 1989
[22] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[23] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[24] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[25] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[26] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[27] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[28] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[29] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[30] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[31] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[32] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[33] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[34] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[35] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[36] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[37] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[38] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[39] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[40] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[41] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[42] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[43] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[44] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[45] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[46] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[47] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[48] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[49] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[50] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[51] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[52] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[53] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[54] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[55] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[56] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[57] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[58] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[59] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[60] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[61] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[62] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[63] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[64] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[65] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[66] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[67] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[68] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[69] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[70] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[71] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[72] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[73] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[74] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[75] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[76] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[77] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008