Doğu Afrika Ülkeleri Üzerine Notlar
SUDAN
Yer Şekilleri, İklim ve Bitki Örtüsü
Nil nehri ve onun yan kollarının suladığı geniş Sudan toprakları, aslında yüksek platolar ve ovalardan ibarettir. Güneyden kuzeye doğru üç farklı iklimin görüldüğü ülkede, Nil nehri ve kollar, tarımın can damarını oluştururlar.[1]
Ülkenin batısı, güneyi ve doğusu, bazı yerleri 3000 m’ye kadar ulaşabilen dağlar ve tepelerle çevrilmiştir. Güneybatıda Nil Havzası ile Kongo Havzasını yine bu dağlar ayırmıştır. [2]
Nil, ülke boyunca akar. Önceleri Beyaz Nil ve Mavi Nil adında iki büyük kol halinde, Hartum’a kadar gelirler ve burada birleşerek esas Nil’i meydana getirirler. Beyaz Nil Viktorya Gölünden doğar. Mavi Nil ise, Lana Gölünden doğar. [3]
Sudan’ın sadece kuzeyi dağsız olup, açık ve geniş çölün başlangıcıdır. Nil Nehrinin doğusunda kalan çöllere Nubian Çölü ve batısında kalanlarına ise Libya Çölü adı verilir. Ülkenin %24’ü çöldür. [4]
Tarih
Önceleri Nubia diye bilinen Kuzey Sudan bölgesinde, ilk yaşayanlar zenci kabilelerdir. Bundan sonra 18. yüzyıla kadar Mısırlı Kabileler idaresinde kalmıştır. 1825-1843 yılları arasında, Osmanlı valileri tarafından yönetilmiştir. 1863 yılında, Mısır Hidivi İsmail Paşa, Sudan topraklarını kontrolü altında tutmuştur. 1898’de Anglo-Mısırlıların (Mısırlı İngilizlerin) işgali başlamıştır. 1956 yılında ise, bağımsız bir devlet olmuştur. [5]
Sosyal Yapı
Sudan nüfusunun en önemli özelliği dini ve dilsel çeşitliliğe sahip olmasıdır. Ülkede 19 değişik etnik grup bulunmaktadır. Araplar nüfusun en büyük kısmını (%40) oluşturmaktadır, ülkenin resmi dini olmasına rağmen ülkede yaşayan halkın sadece %60'ı Müslüman’dır. Etnik yapı itibariyle kuzeyde genellikle Araplar ve Nubianlılar, güneyde ise Nilotikler, Sudanlılar ve Zenciler yaşar. [6]
Kuzey bölgede yaşayan insanların tamamına yakın bir bölümü Müslüman’dır. Hemen hemen hepsi Arapça konuşur. Bunlar çoğu göçebe veya yarı göçebedirler. Eski Kuş kabilesinin devamı olan Nubianlılar da Müslüman olup Arapça bilirler. Kendi asıl yerli dillerini ve lehçelerini de konuşurlar. Bunlar genellikle avcılık, balıkçılık ve hayvancılık yapar. [7]
Sudan’ın kuzey bölgeleri genellikle, Arapça konuşurken güney bölgelerde hâkim bir dil yoktur. Aşağı yukarı 80 lehçe çeşitli bölgelerde konuşulmaktadır. Güneyin bu insanları iki ana gruba ayrılabilir: Nil Nehri havzasında yaşayan Nilotikler ve diğer bölgelerdeki Nilotik olmayanlar. Nilotikler esas itibariyle Dinka, Nuer ve Shilluk kabilelerinden meydana gelmiştir. Dinkalar güneyde kalabalık kabiledir. [8]
Nilotikler, Nilotikçe konuşurlar. Çoğu Müslüman'dır. Çok az bir kısmı Animist ve Hıristiyan’dır. Hayvancılık ve tarım yaparlar. Nilotik olmayanların içinde en kalabalığı Kongo ve Nil havzaları arasında yaşayan Azendelerdir. Çoğunlukla avcılık ve çiftçilik yaparlar. Çeşitli Sudan lehçeleri konuşan daha birçok kabile mevcuttur. [9]
Sudan halkının okuma-yazma oranı % 20 dolayındadır. [10]
Sudan Cumhuriyetinin başkenti Hartum'dur. Nil Nehri kıyısında yer alan Hartum’un şehir nüfusu 2008'de 2.203.987 kişi civarındadır. [11]
Sudan, demokratik bir Cumhuriyet olmasına rağmen bağımsızlığından bu yana genelde darbe sonucunda başa geçen askeri idareler tarafından yönetilmiştir. [12]
Ekonomi
Sudan Afrika kıtasındaki en büyük ülkedir. Ülkenin büyük bir kısmı düzlüktür. Kuzey’de yağmurlu mevsim daha kısadır. Sudan’ın topraklarının %50’si tarım arazisidir. [13]
Sudan’ın toplam yüzölçümünün %25’ini geniş otlaklar oluşturur. Afrika ülkeleri arasında yetiştirilen hayvan sayısı itibariyle, Devede birinci, sığır ve keçide ikinci ve koyunda üçüncü sırada yer alıyor. Sudan, Afrika ve Arap ülkeleri içerisinde hayvan sayısı bakımından en zengin ülkelerden birisidir. Canlı hayvan, et ve deri Sudan'ın ihracatında önemli bir yer tutmaktadır. [14]
Ülkede madencilik sektörü, küçük işletmeler halinde değerlendiriliyor ve daha ziyade yarı işlenmiş veya işlenmemiş olarak ihraç ediliyor. Krornit, manganez, mermer, alçıtaşı, tuz ve mika çıkarılıp ihraç edilen başlıca madenler. Petrol, bakır, çinko, altın, gümüş, demir, tungsten ve uranyum bakımından çok zengin olduğu belirtiliyor. [15]
Sudan’da petrol üretimi 1960’lı yıllarda off-shore (Kızıldeniz) alanlarda başlatılmıştır. [16]
Bölünme Süreci
Bölünmenin izlerini sömürge dönemlerine kadar indirmek gerekir. Çünkü sömürgeci devletler, daha ziyade Sudan’ın güneyine yerleştiler ve kabileler arasında misyonerlik faaliyetlerine hız verdiler. Ve İngiliz kültürünü ve dinlerini yerleştirdiler. Kuzey Sudan ise, İslamiyet’in güçlü etkisi altında olduğundan, Kuzey Sudan’da başarı sağlayamadılar. Bu nedenle, Sudan’ın kuzeyi ile güneyi arasında kalan bölge, İslam ile Hristiyanlığın çarpışma alanlarından biri olmuştur. [17]
1956 yılında, Sudan sömürgecilikten kurtulurken, kabilelerin kimliklerinden doğan haklarını istemesi desteklenmiştir. İşte bu nedenledir ki, bağımsızlığa kavuştuğu 1956 yılından itibaren Güney Sudan'daki ayrılıkçı güçler (Güney Sudan Özgürlük Hareketi=SSLM) silahlı mücadeleye girişmişlerdir. 17 yılı süren bu mücadelenin sonucunda, barış anlaşması imzalamak zorunda kalınmıştır. 1983 yılında, Güney Sudan yeniden savaş başlatmış ve bu savaş 22 yıl devam etmiştir. [18]
Güney ile olan gerilla savaşı, 2005 yılına kadar devam etmiştir. 22 yıllık savaş sürecinde, 2 milyon insan savaşta hayatını kaybetmiştir. On binlerce n sakat kalmış ve 4 milyondan fazla insan göç etmek zorunda kalmıştır. [19]
Ömer el-Beşiri, başta A.B.D ve İsrail olmak üzere. Batılı ülkeler tarafından istenmeyen adam ilan edilmiş ve dünya kamuoyunda yalnız bırakılmıştır. Ömer el-Beşiri, BM kararıyla soykırım yaptığı gerekçesiyle, sanki teröristmiş gibi hakkında tutuklama kararı çıkarılan ilk devlet başkanı olmuştur. [20]
Güney Sudan, 2005’te özerkliğini ilan etmiştir. [21]
CİBUTİ
Yer Şekilleri, İklim ve Bitki Örtüsü
Üç farklı doğal yapıya sahiptir. Kıyı bölgesi ile yüksek yayla bölgesini en yüksek noktası 1500 m'yi bulan dağlık bölge ayırmaktadır. Yayla bölgesi yer yer derin vadilerle bölünmüş vazıyettedir.[25]
Sıcak ve kurak bir iklime sahiptir. [26]
Tarih
Asya ile Afrika kıtası arasında eski çağlarda meydana gelen göçlerde geçiş noktası olan Cibuti, 8 ve 10. asırlarda İslam orduları tarafından fethedilmiş yerli halk İslamiyet’i kabul etmiş ve 1862’ye gelinceye kadar başlarındaki Kabile reislerinin idaresinde İslam devletlerine tâbi olmuşlardır. [27]
1862’de Fransızlar çalışmaları tamamlanmakta olan Süveyş kanalından geçerek gemilerin kontrolünü elinde tutmak için Cibuti’yi sömürge bölgesine dâhil ettiler. 1869'da Süveyş kanalının açılması ile Cibuti’nin stratejik önemi artmıştır. [28]
1957 yılında içişlerinde bağımsızlık kazanan Cibuti, 1977’de bağımsızlık tanımıştır. [29]
Sosyal Yapı
Nüfusun çoğunluğu Afar ve İssa halkı teşkil eder. Bunlardan Afarlar Habeş, İssalar ise Somali asıllıdır. Afarlar ve İssalar arasında, sık sık çatışma meydana gelmektedir. Bu iki grup otlakları paylaşamadıkları gibi, Afarlar Etiyopya, İssalar ise Somali ile birleşmek istemektedirler. [30]
Halk genellikle başkent olan Cibuti’de yaşamaktadır. [31]
Ekonomi
Cibuti ekonomisinin temel dayanağını, Kızıldeniz ile Hint Okyanusu arasında transit geçiş yapan gemiler teşkil eder. Başkentteki liman dünya deniz ulaşımında önemli bir uğrak yeridir. Gemi onarımı tezgâhlan ve ikmal depoları, transit geçiş yapan gemilerden döviz kazanmasına sebep olur. [32]
Sulanabilen az bir miktar arazide sebze ve hurma yetiştirilir. Hayvancılıkla uğraşan göçebe halk genellikle koyun, keçi ve deve besler. Kıyılarda oturanların bazıları balıkçılıkla geçinmektedirler. Kıyılarda balıkçılık ve inci avcılığı da yapılmaktadır. [33]
ERİTRE
Yer Şekilleri, İklim ve Bitki Örtüsü
Etiyopya yüksek platosunun, doğu ve batıda alçak ovalarla çevrili kuzey uzantısı Eritre topraklarına girer. [34]
Tarih
Eritre toprakları, Aksum Krallığının hâkimiyet bölgesindeyken 950’li yıllarda Etiyopya Krallığına bağlanmıştır. Bölge, Kanuni Sultan Süleyman döneminde Özdemir Paşa tarafından fethedilmiştir. Osmanlı hâkimiyeti, bölgenin 1889’da İtalyanların eline geçmesiyle sona ermiştir. [35]
İngiltere, 1940 yılının sonunda Süveyş yolunu açmak amacıyla İtalya Doğu Afrika’sını parçalamak için harekete geçmiştir. Fransızların desteği ile 1941 yılında Eritre topraklarını ele geçirmiştir. İkinci Dünya Savaşından 1952 ye kadar İngiltere hâkimiyeti altında kalan Eritre aynı yıl özerk bir bölge olarak Etiyopya’nın meydana getirdiği federasyona katılmıştır. [36]
Eritre 1960’lı yıllarda Etiyopya’nın eyaleti hâline getirilmiştir. Bunun üzerine, bu karara karşı çıkan Eritre Kurtuluş Cephesi adlı gerilla teşkilâtı kurulmuştur. Bir süre sonra da aynı amaçlı farklı siyasi ideolojileri temsil eden birkaç örgüt daha ortaya çıkmıştır. Bu örgütlerin Etiyopya’dan ayrılarak bağımsız bir devlet kurmak amacıyla, İmparator Haile Sclasiye kuvvetlerine karşı sürdürdükleri gerilla savaşı, 1974'te yapılan askeri darbenin ardından daha şiddetlenmiştir. Ama yeni yönetimin 1977 sonrasında aldığı sert tedbirler gerillaları önemli ölçüde geriletmiştir. Gerilla örgütleri, 1985’te birleşmişlerdir. Bu tarihten sonra hızla güçlenen gerillalar, 1991 Mayısında Addis Ababa’yı ele geçirmişlerdir. Etiyopya Devlet Başkanı Mariam ülkeden kaçmıştır. Etiyopya Devrimci Demokratik Halk Cephesi geçici hükümet kurması üzerine Asmara'da Eritre Halk Kurtuluş Cephesi de Eritre'de özerk yönetim kurmuştur. [37]
1993’te yapılan halk oylaması neticesinde bağımsızlığını kazanan Eritre’de, Eritre Halk Kurtuluş Cephesi lideri İsayas Afevverki başkanlığında hükümet kurulmuştur. [38]
Sosyal Yapı
Ülke nüfusu, çeşitli etnik ve dini gruplardan meydana gelir. Güneydeki yüksek bölgelerde Tigrinya dilini konuşan Hıristiyan Koptlar, kuzeydeki yamaçlarda Tigre dilini konuşan Müslümanlar, kıyıdaki çöllerde Saho ve Danakili dillerini konuşan kabileler yaşar. Kıyı ve Sudan sınırına yakın bölgelerde Arapça, başkent Asmara dolayında da yaygın olarak İtalyanca konuşulur. [39]
Ekonomi
Eritre ekonomisi birinci derecede tarım ve hayvancılığa dayanır. Nüfusun %85'i kırsal alanda yaşamakta, bunların çoğu hayvancılıkla uğraşmaktadır. [40]
ETİYOPYA
Yer Şekilleri, İklim ve Bitki Örtüsü
Etiyopya genelde dağlık ve platolarla kaplı bir ülkedir. [41]
Ülkeyi yaklaşık kuzey-güney yönünde “Rift Vadisi” denilen büyük bir kırık hattı kesmektedir. [42]
Rift vadisi çöküntü hendeğinin batısında merkez platosu yer alır. Genelde 2000 m’nin üzerinde olan bu plato aynı zamanda nüfusun yoğun olduğu bir bölgedir. Çöküntü hendeğinin doğusunda kalan plato alanı Somali Platosudur. [43]
Mavi Nil ülkenin en önemli gölü olan Tana Gölünden doğmaktadır. [44]
Günümüzde yakıt olarak ormanların kesilmesiyle sadece güneybatıdaki geçit vermeyen ormanlar kalmıştır. Alçak yerlerde step ve savanlar hâkimdir. [45]
Tarih
Etiyopya, bilhassa miladın ilk yıllarından beri köklü bir geleneği olan Afrika’nın en eski bağımsız devletidir. Gayri safı millî hâsıla ile kişi başına düşen doktor, araba sayısı gibi değerler yönünden diğer Afrika ülkelerinden geridir. Tarihî çağlar içinde ilk yerleşenler Hami ve Sudanlı soyundan kabilelerdir. Miladi birinci yüzyılda kurulan Aksum Krallığı 7. yüzyılda yıkılmıştır. [46]
Bu sırada Kızıldeniz in iki yakasının Bizans müttefiklerinde olmasını istemeyen İranlılar 572 yılında Aksum Devletine son verdiler. Hz. Muhammed (s.a) zamanında, Mekke’nin ticari hayatının gelişmesiyle Habeşistan önem kazanmıştır. Bu zamanda bazı Müslümanlar buraya göç ettiler. Kızıldeniz kıyılarında İslamiyet yayılınca, Aksum Krallığı güneye doğru kaymıştır. 1285 yılında Müslüman Habeşistan Devleti kurulmuştur. On altıncı yüzyılda Arapların bu ülkeye yaptığı seferler karşısında ülkenin tamamen Müslüman olmasını önlemek için Portekizlilerden yardım istendi. [47]
Portekizliler bunu fırsat bilerek ülkeye hâkim olmuşturlar. Bir ara derebeyleriyle din adamları arasındaki anlaşmazlıklarla ülke sarsıntı geçirmişse de Portekiz ve İtalyan kiliselerinin çalışmaları ile 1855’te Müslüman hâkimiyetine son verilmiştir. [48]
1935 yılında Mussolini zamanında İtalyanlar ülkeyi işgal etmişse de İkinci Dünya Savaşı sonunda çekilmek zorunda kalmışlardır. [49]
Haile Selâsiye 1975 yılına kadar başta kaldı ve uzun suren iktidarı sırasında Habeşistan’da bulunan Müslümanlara dini, siyasi, kültürel çeşitli baskı ve zulümler yapmıştır. [50]
1975’te askeri bir darbe ile iktidardan uzaklaştırılmıştır. Ülkede yeni idareyi kuran hükümet, sol olduğundan, Rusya ile her sahada yakın ilişkiler içine girmiştin Müslümanlara yapılan baskı ve zulümler bu hükümet zamanında da artarak devam ettiğinden Eritreli Müslümanlar ile hükümet kuvvetlen arasında çarpışmalar zaman zaman şiddetlenerek devam etmiştir. 1987’de yeni Anayasa kabul edildi ve yapılan seçimler sonunda askeri yönetime son verilerek komünist parti iktidar olmuştur. [51]
1987’de kabul edilen anayasa ile seçimler yapılarak demokrasiye geçildi. [52]
1974’ten bu yana Etiyopya’yı idare eden askeri cunta lideri bilâhare devlet başkanı Albay Haile Mariam Mengitsu’nun ülke dışına Haziran 1990’da kaçışından sonra; Etiyopya Halk Kurtuluş Cephesi liderliğindeki (Eritre Halk Kurtuluş Cephesi, Tigre Halk Kurtuluş Cephesi ve Oromo Özgürlük Cephesi) büyük direniş grubu Etiyopya iktidarını ele geçirmiştir. Yüzde 70’i Müslüman olan Eritre Halk Kurtuluş Cephesi 30 yıldır işgal altında olan Eritre’yi kurtardı, başkent Asmara ile Kızıldeniz’deki Assab ve Massawa liman şehirlerini de kontrolleri altına almıştır. 1993’te yapılan halk oylaması neticesinde Eritre bağımsızlığını kazanmıştır. [53]
Sosyal Yapı
Arabistan’dan gelerek buraya yerleşen Hâmîler ve Sâmî Amharalar Etiyopya’nın en büyük etnik gruplarını meydana getirirler. Nüfusun % 35’ini meydana getiren Amharalar ülkede söz sahibidirler. [54]
Oromolar, Amharalar, Tigreler, Sidamolar, Shankellalar, Somalililer, Atarlar ve Gurageler Etiyopya topraklarında yaşayan belli başlı etnik topluluklardır. Bunlardan Oromalar yaklaşık %40 oranla Etiyopya'nın en kalabalık etnik grubunu oluştururlar. Daha sonra ise yaklaşık %30'luk bir orana sahip olan Amhara ve Tigreler gelir. [55]
Etiyopya insanların dini inanışı bakımından kabaca Müslüman (%50) ve Ortodoks Hıristiyan (%40) olarak ikiye ayırmak mümkündür. Ülkede ayrıca %10 oranında Animist bir topluluk ve çok büyük bir kısmı İsrail devletinin kuruluşundan sonra Filistin'e göçmüş olsa da bir miktar da Falaşa Yahudisi bulunmaktadır. [56]
İşsizlik oranı %40 seviyelerindedir. Halkın % 90’ı köylerde yaşamaktadır. Eğitim ve öğretim çok geri olup halkın ancak % 3,7’si okuma yazma bilmektedir. [57]
Başkent Addis Ababa, 2008’de nüfusu 3.144.918 kişidir. 80 farklı dilin konuşulduğu şehirde Hıristiyan, Müslüman ve Yahudi toplulukları yer alır. [58]
Ekonomi
Ekonomisi tarıma dayalı olan Etiyopya, topraklarının %50’sinde Tarım yapılmaktadır. Fakat tarım araç ve gereçleri çok ilkel olduğundan yüksek seviyede ürün alınmaz. [59]
Kahve, Etiyopya ekonomisi için son derece önemlidir. [60]
Etiyopya hayvancılıkta Afrika’da birinci, dünyada ise dokuzuncu sırada yer almaktadır. [61]
Etiyopya'da bulunan fabrikalar dokuma, deri, mobilya, çimento, kimyevî maddeler ve sigara üzerinedir. Sanayinin gelişmesi için gerekli olan enerjiden yoksundur. [62]
SOMALİ
Somali, adını Hz. Muhammed (s.a) ’in soyundan gelen Somali ailesinden alır. Resûlullâh (s.a) zamanında, Mekkeli müşriklerin zulüm ve işkencelerinden dolayı Cafer bin Ebu Talib önderliğindeki Müslümanların hicret ettiği ve İslam'ın Afrika’ya ilk yayıldığı yer bu ülkedir. O zamanlar Somali diye bir ülke yoktu ve burası Habeşistan’a (Etiyopya) ait olduğu için, Habeşistan’a hicret denilir. Ancak hicret edilen coğrafya, sanıldığı gibi bugünkü Etiyopya değil, Somali’dir. [63]
Tarih
Ülke, önceleri Baharat Ülkesi” olarak biliniyordu. Bölgeye ilk olarak 750 yılında Galyalıların geldiği tahmin edilmektedir. Onuncu yüzyılda, Müslüman Arap orduları İslamiyet'i yaymak için bu ülkeye de gittiler. Ülkeye yerleşen Müslümanlar bölgede bir süre Somali Sultanlığını kurdular. On altıncı yüzyılda Somali Sultanlığı, Etiyopya topraklarına girmiştir. Portekiz'den yardım alan Etiyopya 1542'de Müslüman ordularım ağır yenilgiye uğrattı. Aynı dönemde Somali’nin kuzey kıyılarının bir bölümü resmen Osmanlı egemenliğinde bulunuyordu. [64]
On dokuzuncu yüzyılda batılı devletlerin Afrika ülkelerini sömürge haline getirmeleri büyük rekabete sebep olmuştur. Somali’yi 1839’da işgal eden İngilizler sömürgelerine ekledilerse de Fransa ve İtalya ile yapılan savaşlar neticesinde 1884’te İtalya bölgeyi ele geçirdi ve yapılan anlaşmalar neticesinde 1885'ten 1927 yılına kadar İtalyanlar ülke topraklarını işgal altında tuttular. [65]
1949 yılında Birleşmiş Milletler, Somali'nin bağımsızlığını onayladı ve ertesi yıl İtalyanlar ülkeden geri çekilmek zorunluluğunda kaldılar. [66]
1977 yılında Somali ile komşusu Etiyopya’nın arası Ogaden bölgesi yüzünden açılmıştı. Etiyopya’ya yardım etmek üzere Sovyet birlikleri bölgeye geldiler. Bu arada 11.000 Kübalı asker getirildi ve Somali aleyhine olmak üzere bölgede olaylar çıkarıldı. Sovyet yardımı ve desteği de olunca Somali birlikleri ve Etiyopya’daki Somalili gerillalar mağlup edilmiştir. [67]
Somali’de 1991 yılında diktatör Muhatnmed Siyad Barre’nin devrilmesinden buyana ülkeyi kontrol edebilen bir merkezi hükümet kurulamamıştır. [68]
Somali uzun yıllardır bir iç savaş ve kaos yaşamakta olan bir ülke olmuştur. Ülkenin kuzey kısmı Somaliland adıyla bağımsızlık ilan etmişse de hiçbir ülke tarafından tanınmış değildir.
2006’da Somali'ye giren Etiyopya ordusu. İslamcı militanların hükümeti devirmeye çalışmasından kaynaklanan iktidar boşluğunu doldurmayı amaçladığını belirtilmiştir. İki yıldan beri İslamcı militanlarla Somali güvenlik güçleri ve Etiyopya ordusu arasındaki savaş sürmüştür. Çatışmalarda yaklaşık 16 bin sivilin öldüğü tahmin edilmektedir. Yerlerinden olanların sayısı da bir milyonu bulmaktadır. [69]
Etiyopya, askerlerini Somali hükümeti ile militanlar arasında anlaşma sağlanmasından sonra 2009 yılı Ocak ayının başında geri çekmeye başlamış ve tamamen geri çekilmiştir. [70]
İslami Mahkemeler Birliği, 31 Ocak 2009, Somali'de yeniden iktidar olmuştur. Birliğin başkanı Şeyh Şerif Yusuf Ahmed, Cibuti'de yapılan seçimde 293 milletvekilinin oyunu alarak yeniden devlet başkanı olmuştur. [71]
Sosyal Yapı
Ülkede, halkın % 95’ini Somalililer oluşturuyor. Aslında bu topluluk; Hami kökenlidir ve Ortadoğu’da yaşayan KafkasyalI bir grubun soyundan gelir. Somali dili konuşulur. [72]
Somali devletinin başkenti olan Mogadişu nüfusu 2008’de 1.609.050 kişidir. [73]
Ekonomi
Somali’nin geçim kaynakları, tarım ve hayvancılığa dayanıyor. Ülkede sık sık görülen kuraklıklar, açlığa neden olmaktadır. [74]
Ülkede son yıllarda yapılan araştırmalar sonucu, önemli maden yatakları (demir, uranyum, alçıtaşı, manganez) keşfedilmiştir. Ancak bugün bunlar, henüz işletmeye açılmamıştır. [75]
Sağlık şartları çok kötü durumdadır. Dünyada halen çiçek hastalığının görüldüğü tek ülke, Somali’dir. [76]
Kaynaklar
[1] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[2] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[3] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[4] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[5] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[6] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[7] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[8] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[9] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[10] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[11] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[12] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[13] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[14] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[15] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[16] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[17] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[18] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[19] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[20] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[21] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[22] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[23] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[24] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[25] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[26] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[27] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[28] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[29] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[30] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[31] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[32] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[33] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[34] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[35] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[36] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[37] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[38] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[39] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[40] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[41] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[42] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[43] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[44] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[45] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[46] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[47] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[48] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[49] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[50] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[51] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[52] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[53] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[54] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[55] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[56] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[57] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[58] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[59] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[60] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[61] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[62] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[63] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[64] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[65] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[66] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[67] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[68] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[69] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[70] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[71] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[72] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[73] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[74] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[75] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[76] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[77] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[78] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[79] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[80] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[81] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[82] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[83] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[84] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[85] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[86] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[87] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[88] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[89] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[90] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[91] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[92] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[93] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[94] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[95] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[96] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[97] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[98] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[99] Afrika Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
