Batı Afrika Ülkeleri Üzerine Notlar
NÄ°JERYA
Nüfus bakımından Afrika kıtasının en büyük ülkesidir.[1]
​
Avrupalılar tarafından Nijer nehrinden dolayı bütün Batı Afrika için Nijerya adı kullanılmıştır.[2]
​
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Nijerya, esas itibariyle dört farklı arazi ünitesine sahiptir. Bunlar; güneyde sahil ve sahil düzlüÄŸü, onun kuzeyinde birdenbire duvar gibi 1800 metreye kadar yükselen platolar, doÄŸudaki daÄŸlık alan ve kuzeydeki 300 metre yükseklikteki yarı kurak düzlük alanlardır. [3]
​
Nijerya, Tropik kuÅŸakta yer alır. Kıyı ve delta bölgelerinde ormanlar ile bataklıklar görülür. Sahil bölgesinden kuzeye doÄŸru gidildikçe, sahil düzlüÄŸü boyunca oldukça sık tropikal yaÄŸmur ormanlarına geçilir. Orman kuÅŸağının kuzeyinde oldukça yüksek otlar içeren Savan kuÅŸağına geçilir. [4]
​
Tarih
Nijerya’nın tarihini, 9. yüzyıl baÅŸlarında kurulmuÅŸ, Konem-Boru ve batı bölgelerde de yedi Hausa ÅŸehir devletleriyle baÅŸlatmak mümkündür. On ikinci yüzyıldan itibaren kurulmaya baÅŸlanmış Yoruba ve lfe krallıkları, 14. yüzyıldan itibaren kıtayı aydınlatmaya baÅŸlayan Ä°slam ışıklarıyla eriyip gitmiÅŸlerdir. [5]
​
Ä°slamiyet’in yayılmasıyla, mevcut ÅŸehir devletleri ve birçok Kabile Müslümanlıkla ÅŸereflenmiÅŸlerdir. Buna göre, Kuzey Nijerya tamamen Ä°slâmlaÅŸmış ve geri kalan bölgeler de Ä°slamiyet’in nüfuzu altına girmiÅŸtir. [6]
​
Nijerya’ya ilk olarak 15. yüzyılda Avrupa sömürgeciliÄŸi getirenler, Portekiz ve Ä°ngiliz esir tüccarı denizciler olmuÅŸtur. [7]
​
1960 yılında bağımsızlığı elde etmiÅŸtir. 1967’de DoÄŸu Bölgesi Biafra Cumhuriyeti adıyla isyan ettiyse de Nijerya hükümeti dış güçlerin yardımıyla bu isyanı bastırdı. Fakat bu iç savaÅŸ 30 aydan fazla sürdü ve 20. yüzyılın en kanlı ve korkunç çatışmalarından biri olmuÅŸtur. Biafra bölgesi binlerce ölü ve birçok harap olmuÅŸ binayla dolmuÅŸtur. [8]
​
1970 yılından sonra olay yatışmış ve bu arada bulunan petrol yatakları Nijerya’nın hayatını deÄŸiÅŸtirmiÅŸtir.[9]
​
Sosyal Yapı
Nijerya’da 250’den fazla etnik grup yaÅŸar. Bunlardan Hausalar (% 21,3), Yorubalar (%21,3), Ä°çokar (%18), Fulaniler (% 11,2), Ä°bibiolar(%5,6), Kanuriler (%4,2), Edolar (%3,4, Tivler (%2,2), Ä°jolar (961,8), Buralar (%1,7) ve Nupeler (% 1,2) en kalabalık olanlarıdır. DiÄŸer etnik gruplarının toplam oranları ise %8,1 kadardır. Ülkede en kalabalık nüfusu teÅŸkil eden 11 etnik grup, toplam nüfusun yaklaşık %92’sini teÅŸkil eder. Kuzey bölgesinde yaÅŸayan Fulaniler ve Karuniler, Arap-zenci karışımı bir ırkı temsil ederler. [10]
​
Nijerya’da resmi dil olarak, Ä°ngilizce konuÅŸulur. [11]
​
Müslüman %60, Hıristiyan %30, yerel inançlar %10’dur. [12]
​
Ekonomi
Nijerya'nın en önemli zenginlik kaynakları, petrol ve tarımdır. Toplam yüzölçümünün %35'i ekim ve dikime elveriÅŸlidir. Topraklarının %15’i ormanlarla, %23’ü çayır ve otlaklarla kaplıdır. Ülkenin kuzeyinde geniÅŸ yer tutan çalılık ve savan kuÅŸağında, sığır, koyun ve keçi besiciliÄŸi önemli yer tutar. Nüfusun büyük bir kısmının güneydeki sahil bölgesine kayması sonucunda, balıkçılık yıl geçtikçe önem kazanmaktadır. [13]
​
Nijerya, Afrika’da zengin petrol ve doÄŸal gaz ülkesidir. Afrika kıtasının toplam petrol rezervinin üçte birine, doÄŸal gaz rezervinin beÅŸte birine sahiptir. Ülke; çok zengin rezervler içeren, kömür, kalay ve demir madenlerine sahiptir. [14]
Uzun yıllar sömürülmüÅŸ Nijerya, sahip olduÄŸu zenginlik kaynakları sayesinde yıl geçtikçe geliÅŸme göstermektedir. “Dünyadaki ilk siyah güç” olarak kendisinden söz ettiren Nijerya; ekonomik anlamda “Afrika’nın Devi” olmaya aday bir ülke konumundadır. [15]
​
Nijerya, daha ziyade petrol satar. Ham petrol satışı toplam ihracatın yaklaşık %95’ini oluÅŸturur. Petrolün dışında, palmiye tohumu, kakao ve uçuk diÄŸer ihraç mallarını teÅŸkil eder. [16]
​
MALÄ°
Mali, adını Kral Malinke’nin kurduÄŸu Büyük Mali Ä°mparatorluÄŸu (10- 16 yüzyıl)’ndan almıştır. [17]
​
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Mali’nin büyük bir bölümü düz arazilerden meydana gelmiÅŸ olup, güneyden kuzeye Üç farklı bölgeye ayrılır. Bu bölgeler Savana, step bölgesi (Sahel) ve çöldür. [18]
​
Senegal’ın kolları, Mali’nin batı kısmındaki toprakları suladıktan sonra ana kolu meydana getirmek üzere birleÅŸir. Nijer nehri de Mali topraklarını suladıktan sonra güneydoÄŸuya yönelerek Nijer topraklarına girer. Bu nehir Afrika’nın üçüncü büyük nehri olup, Mali’nin can damarını teÅŸkil eder. Nijer Nehrinin meydana getirdiÄŸi delta, bir yılda arka arkaya iki defa mahsul alınmasını mümkün kılan verimli bir ovadır[19]
​
Tarih
Fransa, 19. yüzyılın son 20 yılında sömürge hâline getirmiÅŸtir. Ülke, Fransız Sudan’ı adını almıştır. Ä°kinci Dünya Savaşından sonra baÅŸlayan bağımsızlık hareketleri sonucunda, 1958 yılında Fransız Sudan’ı muhtar bir Cumhuriyet olmuÅŸtur. Ertesi yıl Sudan Cumhuriyeti Senegal ile birleÅŸerek, Mali Federasyonu teÅŸkil edilmiÅŸtir. Federasyon Haziran 1960’ta bağımsızlığını ilan etmiÅŸ, fakat Senegal federasyondan ayrılmıştır. Bunun üzerine 1960’ta bağımsız Mali Cumhuriyeti ilan edilmiÅŸtir. [20]
​
Sosyal Yapı
Seyrek olarak nüfuslarmış Mali’dc bölgelere göre büyük deÄŸiÅŸiklikler gösterir. Çölde nüfus yoÄŸunluÄŸu yok denecek kadar azdır. Step ve Savananın bazı uzak kesimlerinde, yoÄŸunluk genel ortalamanın ancak üçte birine ulaşır. Nüfusun % 80’den fazlası, nüfusu 2000’den az olan köylerde yaÅŸar. [21]
​
Mali Devleti içinde en nüfuzlu grup, yaklaşık 2 milyon nüfuslu ve hemen hemen nüfusun % 40’ını meydana getiren Bambara etnik grubudur. Bu topluluk, Nijer- Kongo dillerinden Mande grubuna ait Bambara dilini konuÅŸur. DiÄŸer önemli etnik grupları: Eulbe, Moorlar, Tuareg, Songhai, Dogon ve Senufodur. [22]
​
Mali halkının yaklaşık % 90’ı Müslüman’dır. Müslümanlar kendilerine has eÄŸitim sistemlerine sahiptirler. Hıristiyanlar nüfusun ancak % 1’ini meydana getirir, halkın geri kalanı putperesttir. Resmî dil Fransızcayı okuyup yazan pek az olup, ÅŸehir merkezlerinde toplanmıştır. [23]
​
NIJER
Nijer, adını Nijer Nehri’nden alır.
​
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Eski Fransız Batı Afrikası’nın bir bölümünü teÅŸkil eden Nijer topraklarının önemli bir kısmını Sahra meydana getirir. Ülke geniÅŸ bir yarı-çöl ve kıraç bir yayla görünümündedir. Kuzeydeki daÄŸlık ve çöl bölgeye karşılık, güneyde Nijer Nehrinden doÄŸuda Çad Gölüne kadar uzanan stepler ve savanlar bölgesi yer alır. Bu bölgeler, sık tropikal Afrika ormanlarının bir uzantısıdır. Ülkenin % 5’inden daha az bir bölümü ekime müsaittir. Mali’den gelen Nijer Nehri, ülkeyi kat ederek Nijerya topraklarına girer. Ülkenin güneydoÄŸusunda Çad Gölü yer alır. [24]
​
Tarih
Nijer topraklarında 13. yüzyılda Songhai Ä°mparatorluÄŸunun nüfuzu bulunmuÅŸtur. 1591 yılında ise, morako kuvvetleri ülkeyi ellerine geçirmiÅŸtir. [25]
​
10. yüzyıldan beri kuzey ve doÄŸudan göçler yapılmıştır. Bu göçlerle, Ä°slam Afrika’yı aydınlatmaya baÅŸlamıştır. [26]
​
18. yüzyıl sonlarında Müslüman Hausa Kabileleri, Müslümanlık sancağı altında ÅŸehir devletleri kurdular. Nijerya’daki Sokoto emirliÄŸiyle birlik içerisindeydiler. 1804 yılında bu ÅŸehirler Sokoto emirine baÄŸlı bir federasyon hâline gelmiÅŸtir. Kuzey'den gelen Fulbelerle yerli Kabileler karışmış ve Nijer toprakları, Sokoto Ä°slam Devleti nüfuzuna girmiÅŸtir. [27]
​
1898 yılında Fransız sömürgecileri, Nijer topraklarını iÅŸgal etmeye baÅŸladılar. Avrupalıların sömürge boyunduruÄŸundan kurtulma çalışmaları sonucu, Nijer, 1922 yılında Fransız kolonisi olarak ayrı bir devlet hâline gelmiÅŸtir. [28]
​
Fransız sömürgeciliÄŸinden kurtulması, 1960’ta olmuÅŸtur. Ülkede tek partili hayat mevcuttur. 1974 yılında askeri bir darbe yapılarak meclis ve anayasa laÄŸvedilmiÅŸtir. Ülke idaresi Yüksek Askeri Konseye verilmiÅŸtir. Sivil hükümet 1988’de göreve baÅŸlamıştır. Bu tarihten itibaren ülkede ekonomik sebeplerden dolayı zaman zaman ayaklanmalar ve iç huzursuzluk olmaktadır. 1993’te çok partili rejime geçildi. [29]
​
1995 yılındaki barış anlaÅŸması, ülkenin kuzeyinde süren Tuareg isyanını sona erdirmiÅŸtir. 1996 ve 1999 yıllarındaki darbelerden sonra oluÅŸturulan Ulusal UzlaÅŸtırma Konseyi Aralık 1999’a kadar süren sivil yönetime geçiÅŸ döneminde etkili olmuÅŸtur. 1999 yılında gerçekleÅŸtirilen referandumla yeni Anayasa’nın kabul edildi. [30]
​
2006 yılında yayınlanan Ä°nsani GeliÅŸme Endeksine göre dünyanın en fakir ülkesi kabul edilen Nijer kronik kuraklık ve açlık sorunları ile karşı karşıyadır. [31]
​
Sosyal Yapı
Toplam nüfusun % 56’sını Hausa, % 20’sini Djerma, % 10'unu Fulanı ve % 8’ini Tuarcg kabileleri teÅŸkil eder. Halkın çoÄŸunluÄŸu, özellikle Hausa lar, çiftçilik ve hayvancılıkla uÄŸraşır. Nüfusun %10’undan daha azı, 10.000 kiÅŸiden fazla nüfuslu kasabalarda yaÅŸar. [32]
​
1960 yılına kadar Fransa’nın sömürgesi ve nüfusunun çoÄŸunluÄŸu Müslüman olan, topraklarının % 88’i ise çöl olan ülkede, nüfusun üçte biri açlık çekmektedir. [33]
​
Bugün için her ne kadar Fransızca resmî dil olarak kalmışsa da birçok ÅŸehirde halk Fransızcayı bilmemektedir. Nijer halkı, daha çok kendi dillerini konuÅŸur. En çok Hausa ve Djerma dilleri yaygındır. Bunun yanında özellikle okumuÅŸ tabaka Arapça bilmektedir. [34]
​
Okuma yazma oranı %5’tir. [35]
​
Ekonomi
Halkın %95’i tarım ve hayvancılıkla uÄŸraşır. Millî gelir 310 dolar dolayındadır. Ekonomisini, uranyumun bulunmasından sonra düzeltmiÅŸtir. Nijer, ayrıca et üretiminden büyük gelir elde etmektedir. Balıkçılık önemli bir gelir kaynağıdır. [36]
Nijer, zengin uranyum yataklarına sahiptir. [37]
​
ÇAD
Ülke adını bir zamanlar Afrika'nın ikinci büyük gölü iken ÅŸimdi normal büyüklüÄŸünün %10'una kadar küçülmüÅŸ olan Çad Gölü'nden almaktadır. [1]
​
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Çad Gölünden sonra yavaÅŸ bir eÄŸimle yükselen sığ bir havza görünümünde olan Çad’ın kuzey kısmı çöllerle kaplıdır. Çad Gölünün havzası daÄŸlarla çevrilidir. [2]
​
Çad’da, enlem farkı yüzünden deÄŸiÅŸik iklim özellikleri görülür. Güney bölgesinde tropik iklim hakimdir. Orta kesimde yarı kurak bir iklim hâkimdir. Kuzeyde ise az yağışlı sıcak bir iklim hüküm sürer. [3]
​
Tarih
11. yüzyılda Çad’da bir Berberi Devleti kuran Kanemlilerin hüküm sürdüÄŸünü bildirmektedir. On altıncı yüzyılda Bornu Devleti Kanem’i fethetmiÅŸ ve siyasi birliÄŸi temin ederek Kuzey Afrika ve Nil havzasında bulunanlarla iliÅŸkiler kurmuÅŸlardır. Bornu Devleti 1550’lerden itibaren kısa aralıklarla Osmanlı Devletine tâbi olmuÅŸtur. Bornu hâkimiyeti, bölge Fransızların eline geçinceye kadar devam etmiÅŸtir. [4]
​
Ä°kinci Dünya Savaşında, Fransa’nın Alınanlara karşı Afrika'daki stratejik bakımdan en önemli sömürgesidir. 1960’ta bağımsızlıklarım kazanarak bir Cumhuriyet idaresi kurdular. Ülkenin güneybatısındaki Hıristiyan zenciler ile Müslümanlar arasında mücadeleler baÅŸlamıştır. 1961 yılın Mart'ında birlik saÄŸlanmıştır. [5]
​
Yönetimi devirmek ve ülkedeki Fransız nüfusuna son vermek için Çad Ulusal KurtuluÅŸ Cephesi ile Çad Ulusal Cephesi gerilla faaliyetlerine baÅŸladılar. 1975'te askeri bir darbe gerçekleÅŸti. 1977’de Aozovu ÅŸeridini iÅŸgal eden Libya, iki yıl sonra Çad içlerine girmiÅŸse de geri çekilmek zorunda kalmıştır. Daha sonra darbeler devam etti. [6]
​
2001, 2005 ve 2006 yıllarında düzenlenen baÅŸkanlık seçimlerini kazanan Deby, ülkenin tekrar iç savaÅŸa sürüklenmesine engel olamamıştır. Sudan destekli BirleÅŸik DeÄŸiÅŸim Cephesi gerilları, 1 Åžubat 2008 günü Ä°dris Deby’ye baÄŸlı kuvvetlere üstünlük saÄŸlayarak 2 Åžubat 2008 günü baÅŸkente girmiÅŸtir. [7]
​
Sosyal Yapı
Çad halkı çok deÄŸiÅŸik etnik unsurlardan meydana gelir. Belli baÅŸlıları ÅŸunlardır: Çad Arapları (%18,2), Mabalar (% 4,4), Kanembular (% 4), Tebular (% 4), Tama dili konuÅŸanlar (% 3,9), Fulaniler (% 1), Sudaniler (Sudan zencileri), Hausalar, Saralar, Haddad. Lisiler, Masalatlar, Dajular, Budumalar, Fongorolardır. [8]
​
Araplar, Fulaniler, Sudaniler, Tebular, Haddadlar, Tamalar ve Flausaların tamamı Müslüman’dır. Çad Araplarının çoÄŸu göçebe veya yarı göçebe hayatı sürmekte ve hayvancılıkla uÄŸraÅŸmaktadırlar. [9]
​
Resmi dil Fransızca'dır. Ancak halk arasında hep yerel diller konuÅŸulmaktadır. Bu ülkede konuÅŸulan yerel dillerin sayısı yüzü geçmektedir. Müslümanlar resmi dilin de Arapça olmasını ve bütün resmi okullarda Arapça eÄŸitim verilmesini istemektedirler. Animist kabilelerse buna karşı çıkmaktadır. [10]
​
Halkın % 60’tan fazlası Müslüman’dır. % 22'sini geleneksel doÄŸa dinlerine inananlar oluÅŸturmaktadır. Kalan % 18'i de Hıristiyandır. Müslümanlar daha çok ülkenin kuzey ve orta kesimlerinde, geleneksel dinlere inananlar yani animistlerse güney kesimlerinde oturmaktadırlar. Müslümanların çoÄŸunluÄŸu Sünni malikidir. Çad’lı Hıristiyanların çoÄŸu sömürge döneminde ve daha sonraki yıllarda yürütülen misyonerlik faaliyetleri sonunda Hıristiyan yapılmıştır. [11]
​
Çad, Afrika’nın ortasında oldukça stratejik bir konuma sahiptir. Kuzeydeki Ä°slâmî bölgeden güneydeki siyah Afrika’ya bir geçiÅŸ bölgesi olarak görülür. 11 ana ırk grubuna ve pek çok alt gruba ayrılmıştır. Åžari Nehri kabaca, kuzeydeki Müslüman olan berber siyahları güneydeki sahra siyahlarından ayırır. Kuzeydeki Müslüman olan grup; hayvancılık yapan Araplar, Sudan sınırına yakın ve çiftçi olan Wadaian ve çöldeki Touboulaıdan oluÅŸmuÅŸtur. [12]
​
Ekonomi
Ülke ekonomisi tarıma dayalıdır. [13]
​
Hayvancılık çöl ve stepte en önemli faaliyettir. Hayvancılık nispeten iyi durumdadır. [14]
​
BENÄ°N
Batı Afrika'nın en küçük devletlerinden birisidir. Benin, adını 13.- 19. yüzyıllardaki Benin Krallığı'ndan alıyor. Bu krallığın topraklarının büyük bir kısmı, bugünkü Nijerya’daydı. [38]
​
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Genel olarak sıcak bir iklime sahip olan ülkede iki farklı iklim tipi görülür. Ülkenin güney kesimlerinde ekvator iklimi hüküm sürerken, kuzey kesimlerinde tropikal bir iklim hâkimdir. [39]
​
Tarih
Portekizliler ve diÄŸer Avrupa ülkeleri 16. yüzyılın son çeyreÄŸinde burada köle ticareti yapmışlar ve bir kısım halkı Yeni Dünyaya götürmüÅŸlerdir. [40]
​
Fransa, 1904 yılında ülkeyi istila etmek suretiyle sömürgesi haline getirmiÅŸtir. [41]
​
1958'e kadar Fransız sömürgesi olan ülke, 1960'ta bağımsızlığına kavuÅŸtuktan sonra Dahomey Cumhuriyeti adını almıştır. 1975'te ise adını, Benin Halk Cumhuriyeti olarak deÄŸiÅŸtirilmiÅŸtir. [42]
​
Sosyo-ekonomik açıdan dünyanın en fakir ülkeleri arasında yer almaktadır. [43]
​
Sosyal Yapı
Güney kesimlerinde doÄŸudan (Nijerya’dan) gelen, bir zamanlar ülkede iktidarı elinde bulunduran Yorubolar, kuzeyde ise Fons ve Bariba kabileleri yaÅŸar. Halk genellikle tarımla uÄŸraşır. Resmi dili Fransızca olan ülkede okul ve resmi yerlerde Fransızca kullanılmakla beraber, halk kendi yerel dillerini devamlı kullanırlar. [44]
​
1960'ta Dahomey Cumhuriyeti adıyla bağımsızlığını kazanan ülkede, 1964'te hazırlanan ilk anayasa ile baÅŸkanlık sistemine dayanan bir idare kurulmuÅŸtur. Ülke, askeri cuntalar tarafından Marksist- Leninist bir rejimle idare edilmeye edilmiÅŸtir 1975 yılında ülkenin adı "Benin Halk Cumhuriyeti" olarak ilan edilmiÅŸtir. Ä°htilal lideri cumhurbaÅŸkanıdır. 69 üyeli bir millet meclisi vardır. [45]
​
Ekonomi
Halkın çoÄŸunluÄŸu tarımla uÄŸraşır. Kahve, hurma, yer fıstığı, tütün, fasulye, biber, patates yetiÅŸtirilir. Kıyı bölgelerde balıkçılık yapılır. [46]
​
BURKÄ°NA FASO
Batı Afrika’da küçük bir ülkedir, eski adı Yukarı Volta’dır. [47]
​
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Burkina Faso topraklarının çoÄŸu Volta Nehrinin üç ana kolu arasında yer alan alçak bir yayla halindedir. [48]
​
Bütün yıl boyunca sıcak olan Burkina Faso’da, biri yağışlı, diÄŸeri kurak olmak üzere iki mevsim vardır. [49]
​
Burkina Faso toprakları kuzeyde bozkır ve fundalıklarla kaplıdır. Güneyde ise yüksek otlar ve aÄŸaç kümeleri ile kaplı tepeler bulunur. [50]
​
Tarih
Burkina Faso tarihi M.S. 11. yüzyılda Mossi Kabilesinin ülkeye girmesiyle baÅŸlar. Bu Kabile ülkede dört büyük krallık kurmuÅŸtur. [51]
​
1400 ve 1500 yılları arasında Mossi Kabilesi, güneyde Gana’dan kuzeydeki Timbuktu ÅŸehrine kadar olan toprakları hâkimiyeti altında tutmuÅŸtur. Fakat 16. asrın ikinci yarısında Songhai imparatorluÄŸu bunları yaylalara atmıştır. [52]
​
1893’tc Mossi ülkesinin kuzeyini ele geçiren Fransa, 1896’da ülkeyi tamamen kontrolü altına almıştır. 1919’da Yukarı Volta kolonisi kurulmuÅŸtur. [53]
​
Fransa, 1947’de Yukarı Volta’yı yeniden ayrı bir ülke haline getirmiÅŸtir. 1950’lerde bağımsızlık hareketleri baÅŸlamıştır. Bu hareketler 5 AÄŸustos 1960’ta Yukarı Volta’nın bağımsızlığını kazanmasıyla sona ermiÅŸtir. [54]
​
1982’de yapılan bir darbe sonucunda yönetimi ele geçiren Yüzbaşı Blaise Compaorö, 1992 yılında genel seçimlere gitmiÅŸtir. [55]
​
Sosyal Yapı
Ortalama yaÅŸam süresi 50’nin altındadır. Burkina Faso Batı Afrika’da en fazla nüfus yoÄŸunluÄŸuna sahip ülkelerdendir. [56]
​
Burkina Fasolular, Batı Afrika etnik gruplarının yarısının karışımıdır. [57]
​
Ülkenin resmî dili Fransızcadır. [58]
​
Ekonomi
Burkina Faso ekonomisi, tarım ve hayvancılığa dayanır. Toprakların % 15’inden azı ekilidir. [59]
​
Çiftlik hayvanları ve hayvan derileri ihracat gelirlerinin önemli bir kısmını meydana getirir. [60]
​
FİLDİŞİ KIYISI
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Bitki örtüsü, ikliminin bir sonucu olarak gür ormanlar, kuzey kesimlerde savanlar hâkimdir. [61]
​
Ülkenin baÅŸlıca doÄŸal zenginlik kaynağını, kereste üretilen bu aÄŸaçlar teÅŸkil etmektedir. [62]
​
Tarih
Avrupalılar gelmeden önce, bölgede birçok krallıklar kurulmuÅŸtur. Ä°lk gelen Avrupalılar Portekizlilerdir. Burayı sömürge yapmaktan ziyade, ticari üstler kurmayı tercih eden Portekizliler, FildiÅŸi ticaretinin yoÄŸunluÄŸu sebebiyle buralara FildiÅŸi Kıyısı adını vermiÅŸlerdir. Portekizlilerden sonra, Ä°spanyollar, Hollandalılar, Ä°ngilizler ve en son Fransızlar gelmiÅŸlerdir. [63]
​
1887-1889 yıllarında gelen Fransızlar, ülkenin iç kısımlarına ilerleyerek yerleÅŸmiÅŸler, kabile reisleriyle çeÅŸitli antlaÅŸmalar yaparak nüfuzlarını artırmışlardır. Daha sonra Fransızlar 1893 yılında FildiÅŸi Kıyısı’nı sömürgeleri arasına kattığını ilân etmiÅŸtir. Ülke halkının baÅŸlattığı mücadele Fransa’nın bütün çabalarına raÄŸmen 1958’de iç iÅŸlerinde, 1960 da ise tam bağımsızlığına kavuÅŸmuÅŸtur. [64]
​
FildiÅŸi Kıyısı’nın yönetim biçimi cumhuriyettir. 7 AÄŸustos 1960'da Fransa'dan bağımsızlığını ilan ettikten sonra ülkede çok partili baÅŸkanlık sistemi baÅŸlamıştır. [65]
​
Sosyal Yapı
FildiÅŸi Kıyısı’nda, 50’den fazla etnik grup vardır. [66]
​
Ülkeye kuzeydeki Müslüman ülkelerden gelen göçmenlerden sonra, ülkede yaygın din Ä°slam haline gelmiÅŸtir. Nüfusun % 40’ı müslümandır. [67]
​
FildiÅŸi Kıyısı’nın resmi dili Fransızca'dır. [68]
​
Ekonomi
Afrika kıtasında, refah seviyesi en üst seviyedeki, geliÅŸmiÅŸ sayılan ülkeler arasındadır. Tarım, ormancılık ve madenciliÄŸe dayalı bir ekonomik yapıya sahiptir. Bölgenin en geliÅŸmiÅŸ ülkesi olarak bilinen FildiÅŸi Kıyısı, kakao üretiminde dünya lideridir. DiÄŸer önemli ürünleri kahve, kauçuk, petrol, ton balığı ve ananastır. [69]
​
Orman kaynakları geniÅŸ oranda tüketilmekle birlikte kereste önemli bir ihraç kalemidir. [70]
​
GAMBÄ°YA
Afrika kıtasının en küçük devletidir. [71]
​
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Gambiya Nehri ülkenin ortasından geçip Atlas Okyanusu'na dökülür. [72]
​
Sıcak ve nemli bir iklime sahiptir. [73]
​
DoÄŸal kaynaklar bakımından çok fakir bir ülkedir. [74]
​
Tarih
Afrika’nın en küçük ülkesi olan Gambiya, sömürgeci Avrupalıların istilâsından önce, Sudan ve Mali krallıklarına ait bir bölgeydi. Bu sebeptendir ki, ülkeye gelip yerleÅŸmiÅŸ olan halkın çoÄŸunluÄŸu Mali’de krallık kuran Mandingolar teÅŸkil etmektedir. [75]
​
On beÅŸinci yüzyıldan baÅŸlayarak sömürgeci Avrupalılardan Portekizliler, Hollandalılar, Ä°ngilizler ve Fransızlar dalgalar halinde gelerek ülkeyi sömürme yollarını aradılar. Özellikle altın bulmak için gelen sömürgeciler umduklarım bulamayınca doÄŸal zenginlikler yerine esir ticareti yapmaya baÅŸladılar. [76]
​
1738’de yapılan Versailles AntlaÅŸması ile ülke Ä°ngilizlere verilmiÅŸtir. 1888 yılında tam anlamıyla bir Ä°ngiliz sömürgesi olan Gambiya, 1965’te bağımsızlığını kazandıktan sonra, önce meÅŸrutî krallık rejimi ile yönetilmeye baÅŸlanmıştır. 1970 yılında ise ülkede idari rejim olarak Cumhuriyet kabul edilmiÅŸtir. 1982'ye kadar devam etmiÅŸ ve 1982 yılında Senegal ile bir federasyon oluÅŸturarak adım Senegambiya koymuÅŸlardır. 1989’da ise federasyon son bulmuÅŸ ve tekrar bağımsız olan Gambiya, 1991 de Senegal ile dostluk ve iÅŸ birliÄŸi antlaÅŸmasını imzalamıştır. 1994 yılında ise yapılan bir askeri darbe ile bütün politik çalışmalar yasaklanarak askıya alınmıştır. 1996 da demokrasiye tekrar dönüldükten sonra baÅŸkanlık seçimleri demokratik olarak yapılmış ve bundan sonra da parlamento seçimleri gerçekleÅŸtirilmiÅŸtir. [77]
​
Sosyal Yapı
Nüfusun büyük bir kısmını Mandingo ve Volta zenci Kabileleri meydana getirir. Nüfusun % 10’u ÅŸehirlerde yaÅŸamaktadır. [78]
​
Müslümanlar nüfusun %85’ini oluÅŸturur. Bundan sonra çoÄŸunluk sırasına göre Katolik, Protestan ve çok az miktarda Putperest vardır. [79]
​
Ekonomi
Ekonomisi, tarıma dayanır. Ekilebilen arazilerin %90’dan fazlasında yerfıstığı ekimi yapılır. Bundan baÅŸka pirinç, darı ve mısır da ekilen ürünler arasındadır. Hayvancılıkta, besi hayvanlarının yanı sıra, kümes hayvanları da beslenmektedir. [80]
​
Yerfıstığı, deri, balmumu ve kurutulmuÅŸ balık ihraç edip; yiyecek, dokuma ve makina ithal eder. Kumlu, palmiye aÄŸaçlarıyla süslü plajları, son yıllarda Gambiya’yı önemli bir turizm merkezi hâline getirmiÅŸ ve ülke ekonomisinde turizm gelirinin önemli bir yer tutmasına sebep olmuÅŸtur. [81]
​
GANA
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Gana’nın en büyük nehri Volta’dır. Volta ve kolları Gana’nın topraklarını sularlar. [82]
​
Dar kıyı ÅŸeridinden sonra gelen yayla iri gövdeli ve kerestesi makbul aÄŸaçlarla dolu tropikal ormanlarla, ülkenin en kuzey kısımları ise kurak savan alanları ile kaplıdır. [83]
​
Tarih
Gana'nın içinde bulunduÄŸu topraklar, On üçüncü yüzyıldan itibaren Sudanlı tüccarlar, yeni pazarlar elde etmek için, güneye doÄŸru yayılmaya baÅŸladılar. Bunun sonucunda Gana’nın bulunduÄŸu topraklar ile Sudan arasında iki büyük ticaret yolu meydana getirilmiÅŸtir. Gana’nın bulunduÄŸu topraklardaki ilk devletler, 13. yüzyılda kurulan, zamanımızdaki ülkenin ormanlarının kuzeyinde bulunan Bono, Gonja, Banda kabilelerinin kurduklarıdır. Bu zamanda Nijerya’dan gelen gruplar da ülkenin güney doÄŸusunda yerleÅŸmiÅŸlerdir. [84]
​
On beÅŸinci yüzyılda, Portekizli iÅŸgalcilerin Batı Afrika ile Avrupa arasında deniz yolu baÄŸlantısı kurmaları sonucu, bölgede hayat ÅŸartları deÄŸiÅŸmeye ve huzursuzluk artmaya baÅŸlamıştır. Altın Kıyısına, 1471 yılında giren Portekizliler, bölgedeki altının çokluÄŸunun farkına varmışlar ve bunu tekellerine almak için kıyıda birçok büyük taÅŸ kaleler inÅŸa etmiÅŸlerdir. On altıncı yüzyılda Portekiz tekeli, Fransız, Ä°ngiliz ve Hollandalı sömürgeciler tarafından bozulmuÅŸtur. Daha sonra bütün kaleler Hollandalıların eline geçmiÅŸtir. Fakat onlar da Ä°ngiliz ve Danimarkalılarla karşı karşıya kaldılar. [85]
​
On yedinci yüzyılda, Amerika kıtasındaki geniÅŸ talep sonucu, Avrupalılar vahÅŸetlerini, buradaki savunmasız yerlileri esir yapıp satarak, teÅŸhir ettiler. Esir ticaretine raÄŸmen bölge batılıların ana altın kaynağı olma özelliÄŸini korumuÅŸtur. [86]
​
On dokuzuncu yüzyılın baÅŸlarında Altın Kıyısında ticaret yapan bütün Avrupa ülkeleri, esir ticaretini yasaklamıştır. Esir tüccarlığının kısmen kalkması ve yerli kabilelerin mücadelelerinin sonucunda, önce Danimarkalılar (1850), sonra da Hollandalılar (1872) tarihlerinde bölgeden çekildiler ve Ä°ngilizleri Altın Kıyısında yalnız bıraktılar. 1874 tarihinde Ä°ngilizler bölgedeki Ashanti kabilelerinin de topraklarını iÅŸgal ederek Altın Sahilini bir Ä°ngiliz kolonisi ilan etmiÅŸlerdir. Ä°ngilizlerin uyguladıkları zayıf politika sonucu, Ashanti kuvvet olarak tekrar ortaya yıkmıştır. Altın madenleri için daha çok emniyet ihtiyacı ve bölgede Fransız ve Alman faaliyetleri, Ä°ngilizleri daha faal bir politika takip ettirmeye zorlamıştır. 1886’da Ä°ngilizler, Ashanti kabilesini tekrar iÅŸgal etmiÅŸlerdir. 1901 tarihinde sömürge olmuÅŸtur. [87]
​
Yirminci yüzyılda Altın Kıyısının ekonomisi, orman çiftçilerinin kakao yetiÅŸtirmedeki baÅŸarıları sonucu, hızla geliÅŸmeye baÅŸlamıştır. 1925 tarihine kadar ülke, Ä°ngiliz valisinin yönetimi altındadır. Gana, 1957'de Ä°ngiltere'den bağımsız hale gelmiÅŸtir. [88]
​
1966 yılında, ordu ve polis iÅŸbirliÄŸinde askeri darbe yapılmıştır. 1972 yılında Ocak ayında yeni bir askeri darbe yapılmıştır. Parlamento ve partiler feshedilmiÅŸtir. 1979’da tekrar hükümet darbesi olmuÅŸtur. Bundan sonra iki baÅŸarısız darbe teÅŸebbüsünde bulunulmuÅŸtur. [89]
​
Sosyal Yapı
Gana’da, nüfusu yedi etnik grup meydana getirmektedir. Bu grupların herbiri kendi dilini konuÅŸur. Resmî dil Ä°ngilizcedir. ÇoÄŸunluk bu dili kullanır. KiÅŸi başına düÅŸen millî gelir 400 dolar dolayındadır. [90]
​
En fazla nüfusa sahip etnik grup nüfusun %49,1’ini oluÅŸturan Akan’lardır. [91]
​
Ekonomi
Yeraltı ve yerüstü kaynakları bakımından zengin olan Gana, siyası istikrar saÄŸlanamadığından ekonomik yönden yeteri kadar kalkınamamıştır. Gana, dünyanın en büyük kakao üreticisidir. Yaklaşık dünya kakao üretimi grisindeki payı üçte birdir. Kakaodan sonra en önemli ihraç maddesi kauçuk, kahve ve hindistancevizi içidir. [92]
​
Ülkenin güney batısındaki ormanlık bölge, ülke topraklarının %34ünü kapsamakta olup, Gana’nın aÄŸaç ve kereste ihracatının ana kaynağıdır. [93]
​
Madenler bakımından oldukça zengindir. Avrupalıların buraları sömürge yapmak için cezbeden madenler, bu özelliklerini hâlen muhafaza etmektedir. Altın, elmas, boksit, manganez, demir, nikel önemli madenlerdir. [94]
​
Altın ülkenin en önemli ihracat geliri kaynağı ve madencilik sektörünün en önemli cevheridir. Ülkenin önemli miktardaki elmas rezervleri Birim havzasında yer almaktadır. Elmas sektörü yönetim politikaları ve sektördeki yolsuzluk, kaçakçılık gibi hususlardan olumsuz yönde etkilenmiÅŸtir. [95]
​
GÄ°NE
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Ekvatora çok yakın bir bölgede bulunmasının, ülkenin ikliminde önemli tesiri vardır. Sıcak ve nemli bir iklime sahiptir. [96]
​
Tarih
Nijer havzasının bulunduÄŸu Yukarı Gine bölgesinde, çok eskilerde pek çok Afrika krallığının kurulduÄŸu bilinmektedir. Ä°slamiyet’i yaymak için dünyanın her tarafına dağılan Müslümanlar, 11. yüzyılda buralara gelerek Ä°slamiyet’i yaydılar. [97]
​
19. yüzyılın ortalarında bu ülkeye gelen Fransızlar, ülkeye hâkim olmuÅŸlardır. 1958’de bağımsızlığını ilan etti. [98]
​
Sosyal Yapı
16 farklı etnik grup teÅŸkil etmektedir. Fulani denilen grup en önemlisidir. Resmî dil Fransızca olmasına raÄŸmen, halk kendi lehçelerini konuÅŸur. [99]
​
Ekonomi
Tarıma dayalı bir ekonomiye sahip olan Gine’de, nüfusun % 80’i tarım ve hayvancılıkla uÄŸraÅŸmaktadır. Zengin maden yatakları ekonomik yapının deÄŸiÅŸmesi açısından önemli bir faktördür. [100]
​
Ülke, Dünya boksit rezervlerinin yaklaşık yarısına sahiptir ve dünyanın en büyük ikinci boksit üreticisidir. Maden sektörü ihracatın %70'ini karşılamaktadır. Demir, altın ve elmas Madenleri çok miktardadır. Bu Madenler sömürgeci AvrupalIları buralara çekip ülkeyi yüzyıllarca sömürmelerine sebep olmuÅŸtur. Üretilen boksit iÅŸlenerek alüminyum hâline getirilip ihraç edilmektedir. BaÅŸkent yakınlarında çıkarılan önemli miktardaki demir, ülke ihtiyacını rahatlıkla karşılamaktadır. [101]
​
GÄ°NE-BÄ°SSAU
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Ülkenin hemen hemen tamamı alüvyon ovasından meydana gelmektedir. [102]
​
Gine-Bissau’da genel olarak ekvator iklimi hüküm sürer. [103]
​
ÇoÄŸunluÄŸu bataklıklarla kaplıdır. [104]
​
Tarih
1466’da Portekizliler buraya gelerek hâkim olmuÅŸlardır. Burada çeÅŸitli ticaret merkezleri kuran Portekizliler, özelikle 16- 19. asırlar arasında sadece esir ticareti yapmışlardır. [105]
​
1950 yılında millî bir siyasi parti kurulmuÅŸtur. Bissaulular tarafından kurulan bu parti ülkede bağımsızlık savaşını baÅŸlatmıştır. Gine-Bissau’nun idaresinde yönetimde söz sahibi olmalarına raÄŸmen, halk tam bir bağımsızlık için mücadelesine devam etmiÅŸtir. KomÅŸuları olan Gine ve Senegal’in bağımsızlığına kavuÅŸması, bu ülke halkının kendi bağımsızlık mücadelesinde bir destek olmuÅŸtur, Portekizlilere karşı 1963’te silahlı mücadeleye baÅŸlamıştır. Gine-Bissau halkının bağımsızlığını kabul etmemekte direnen Portekiz, 1974’te meydana gelen hükümet deÄŸiÅŸikliÄŸi sonucunda, Gine-Bissau’nun bağımsızlığını tanımıştır. [106]
​
1980’de askeri bir darbe sonucunda yönetimi dokuz üyeli Devrim Konseyi ele geçirmiÅŸtir. [107]
​
Sosyal Yapı
Gine Bissau halkı çeÅŸitli etnik unsurlardan meydana gelmektedir. Bunların içinde en kalabalık olanı nüfusun %35'ini oluÅŸturan Fulanilerdir. Tamamı Müslümandır. Ä°kinci sırada nüfusun % 15'ini oluÅŸturan Mandinkalar gelir. Mandinkaların % 65'i Müslümandır. Onlardan sonra nüfusun % 14'ünü oluÅŸturan Balenteler gelir. [108]
​
Nüfusun yaklaşık altıda biri baÅŸkent ve dolayında yaÅŸamakladır. Portekizce resmî dil olmasına raÄŸmen, halk arasında yerli diller konuÅŸulmaktadır. Nüfusun hemen hemen yarısı Müslüman’dır. [109]
​
Ekonomi
Halk genellikle çiftçilikle uÄŸraÅŸmaktadır. Pirinç, Gine-Bissau halkının temel beslenme maddesidir. [110]
​
LÄ°BERYA
Anlamı "özgürlerin toprağı" olan Liberya, daha önceden köleleÅŸtirilmiÅŸ Afrika asıllı Amerikalıların özgür çocukları tarafından kurulmuÅŸtur. Siyah Afrika’nın sömürge yönetimi görmemiÅŸ tek ülkesidir. [111]
​
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Ülke toprakları genel olarak iki coÄŸrafî bölgeye ayrılır: Kıyı ovası ve üzerinden birçok nehirlerin geçtiÄŸi yaylalardır. Kıyıdaki ova, içeriye doÄŸru yaklaşık 50 km kadar uzanır. Sonra, yavaÅŸ yavaÅŸ, deniz seviyesinden yüksekliÄŸi 250 metre olan bir yaylaya dönüÅŸür. Kuzey kesimi daÄŸlıktır. [112]
​
​
Ä°klim özellikle kıyı kesiminde yıl boyunca sıcak ve nemlidir. [113]
​
Tarih
Liberya toprakları, 16. yüzyıldan itibaren Portekizliler tarafından keÅŸfedilmiÅŸtir. Liberya’nın modern tarihi, 1821’de Amerika BirleÅŸik Devletlerinden serbest bırakılan kölelerle yüklü bir geminin gelmesiyle baÅŸlamıştır. 1847’de ülkeye yeni yerleÅŸmiÅŸ olan zenciler, kendilerinin buraya gelmesini destekleyen Amerikan Sömürge Cemiyeti ile baÄŸlarım kopararak, bir istiklâl beyannamesini yayınladılar. [114]
​
Liberya müttefikler safında Ä°kinci Dünya SavaÅŸma girmiÅŸtir. [115]
​
1980’de, o zamana kadar Afrika’nın en istikrarlı ülkesi olarak bilinen Liberya’da darbe ile yönetimi askeriye ele geçirmiÅŸtir. [116]
​
Kıtanın en eski cumhuriyeti olan Liberya, son dönemde iki iç savaÅŸa sahne olmuÅŸtur. [117]
​
Sosyal Yapı
Nüfus, iki ana gruptan ibarettir. Kabile halkları ve ABD’den serbest bırakılarak ülkeye gelip yerleÅŸenlerin soyundan gelenler, yani Amcrikan- Liberyalılarıdır. Nüfusun % 5’ini meydana getiren Amerika-Liberyalıları. ülkedeki çoÄŸu siyasi ve sosyal baÅŸkanlıkları elinde tutar. Bunlar kıyı ÅŸehirlerinde oturmakta olup, resmî dil olan Ä°ngilizceyi konuÅŸurlar. Avrupai tarzda giyinirler ve çoÄŸu Protestan ve Katolik’tir. [118]
​
Kabile halkları, büyük çoÄŸunluÄŸu ise 16 Kabile grubundan birine üyedir. [119]
​
Ekonomi
Liberya ekonomisi, tarıma ve ormancılığa dayanır. Hükümet, dünya pazarlarında satış için, kahve, kakao, hurma, turunçgiller ve kola cevizi gibi bitkilerin yetiÅŸtirilmesini teÅŸvik etmektedir. Liberya’nın tarım ihracatındaki en deÄŸerli ürünü, dışarıya satılan mallar arasında demirden sonra ikinci sırayı alan, kauçuktur. KauçuÄŸun çoÄŸu, toprağı Liberya hükümetinden kiralayan ABD firmaları tarafından büyük imtiyazlı bölgelerde yetiÅŸtirilir. [120]
​
Liberya, 1950’den beri iÅŸletilen, zengin demir, maden yataklarına sahiptir. Demir madeni bakımından Afrika’da birinci durumdadır. Elmas ve altın da çıkarılır. Ä°kinci Dünya Savaşından sonra keÅŸfedilen demir cevheri, hızlı ekonomik geliÅŸmeyi saÄŸlamakta ve geliri yükseltmektedir. Liberya ekonomisi, en iyi müÅŸterisi olan ve kendine mamul maddelerin çoÄŸunu teinin eden ABD’nin ekonomisine sıkı sıkıya baÄŸlıdır. [121]
​
SENEGAL
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Adını Senegal Nehri’nden alır. [122]
​
Kıyılar ve özellikle Dakar’ın kuzey kesimleri, deniz meltemlerine açık olup, tatlı bir iklime sahiptir. Kuzeye gidildikçe Büyük Sahra’ya yaklaşılacağından sıcaklık birden artar. [123]
​
Tarih
11. yüzyılda Müslümanlıkla ÅŸereflenen, Senegal Nehri orta bölümlerinde, Tekrur Krallığı kurulmuÅŸtur. 15. yüzyıl baÅŸlarında ilk olarak, Avrupalılardan Portekizliler ülkeye ulaÅŸtılar. Daha sonra 17. yüzyılda, Fransızlar bölgeyi kontrolleri altına aldılar. Bir müddet Fransız Batı Afrikası olarak kalmıştır. 1960 yılında bağımsız olmuÅŸtur. Bundan sonra Fransa’nın nüfuzu altında demokratik hayata girmiÅŸtir. [124]
​
Sosyal Yapı
Nüfusun ekserisi ÅŸehirlerde yaÅŸar ve yaklaşık % 10’una yakın bir bölümü baÅŸÅŸehir Dakar’dadır. [125]
​
Senegal karışık bir etnik yapıya sahip olup, büyüklü küçüklü birçok gruplardan teÅŸekkül etmiÅŸtir. Nüfusun %37’sini Volof, % 18’ini Serer, %17’sini Peul, % 9’unu Diola ve % 9’unu Mandingolar meydana getirir. [126]
​
Nüfusun % 95’ine yakın bir bölümü Müslüman'dır. Ayrıca az sayıda Hıristiyan da vardır. Serer ve Diola kabileleri haricindeki grupların büyük bir bölümü 19 yüzyıl sonlarına doÄŸru Ä°slamiyet’i kabul etmiÅŸlerdir. [127]
​
Ülkenin resmî dili Fransızcadır.
​
BaÅŸkenti Dakar’dır. Afrika'nın en kalabalık ÅŸehirlerinden olan Dakar Senegal’in siyasi, ekonomik, ticari, kültürel ve dini merkezidir. Nüfusu, 2008’de 2.485.851 kiÅŸidir. [128]
​
Dakar uzun süren Fransız sömürge yönetiminin ardından kısa bir süre Mali Federasyonunun, 1960’tan itibaren ise Senegal Cumhuriyetinin baÅŸkenti olmuÅŸtur. [129]
​
Senegal Cumhuriyeti baÅŸkanlık sistemine dayanır. 1978 yılından bu yana demokratik çok partili hükümet tipine geçilmiÅŸtir. [130]
​
Ekonomi
Senegal ekonomisi genellikle tarıma dayanır. En çok yerfıstığı yetiÅŸtirilir. Hayvancılık pek geliÅŸmemiÅŸtir. Genellikle sığır, keçi ve koyun yetiÅŸtirilir. Ülke Topraklarının %15’ine yakın bir kısmı ekime elveriÅŸlidir. [131]
​
Senegal hemen hemen önceki Fransız Batı Afrika topraklarının en çok sanayileÅŸmiÅŸ ülkesidir. Buna raÄŸmen sanayi ve sanayi ekonomide pek büyük bir rol oynamaz. [132]
​
Ülkede çıkarılan en önemli tek mineral fosfattır. En önemli madencilik ürünü fosfattır. [133]
​
Ülke için en önemli döviz getirici kalemler arasında turizm sektörü sayılabilir. [134]
​
Dışarıya genellikle yerfıstığı ve ürünleri ile fosfat satar. [135]
​
SÄ°ERRA LEONE
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Sierra Leone’de tropikal iklim hüküm sürer. Ülke toprakları zengin tropikal ormanlarla kaplıdır. [136]
​
Tarih
1462 yılında Portekizliler, bugünkü baÅŸkentin bulunduÄŸu yarımadaya ayak bastılar. Yarımadadaki dağın ufka düÅŸen görüntüsü aslana benzediÄŸi için, bu daÄŸa “Sierra Leone =Aslan Dağı adını verdiler. Bölge kıyıları, korsanlık ve köle ticareti için Portekizli, Ä°ngiliz, Fransız ve Hollandalı deniz korsanlarının mekânı olmuÅŸtur. [137]
​
1772"de Londra’da, köleliÄŸin sona erdirilmesi ve kölelerin özgürlüÄŸe kavuÅŸması yönünde alınan karar, tüm Afrika’nın kaderini deÄŸiÅŸtirmiÅŸtir. Ä°ngilizler, Amerika ve Ä°ngiltere’deki özgürlüÄŸüne kavuÅŸan zenci köleleri yerleÅŸtirmek için yeni topraklar aradılar ve bu arada Sierra Leone kıyılarında toprak satın alarak, özgürlüÄŸe kavuÅŸmuÅŸ zenci köleleri yerleÅŸtirmeye baÅŸladılar. 1792’de “Özgür Kasaba” anlamını taşıyan Freetown kurulmuÅŸtur. 1808 yılında Freetown, bir Ä°ngiliz sömürgesi olmuÅŸtur. [138]
​
1961’de, Sierra Leone, bağımsızlığına kavuÅŸmuÅŸtur. 1992’de askeri darbe olmuÅŸtur. 1990'lardan 2002’ye kadar yıkıcı bir iç savaÅŸ yaÅŸamıştır. [139]
​
Elmas madenleri bakımından oldukça zengindir, buna raÄŸmen batılı sömürgecilerin kışkırttığı ve göz yumduÄŸu iç savaÅŸ sonucunda bir hayli fakirleÅŸmiÅŸtir. Ä°ç savaÅŸ sırasında çocuklar isyancılar tarafından zorla asker yapılmıştır. Asker olmayı kabul etmeyen binlerce çocuk ve gencin elleri, ayakları kesilmiÅŸtir. Ülkede binlerce elsiz ve ayaksız sakat insan vardır. [140]
​
1991-2001 yılları arasında hükümet ile Devrimci BirleÅŸik Cephe (RUF) arasında süren iç savaÅŸ, onbinlcrce insanın ölmesi ve iki milyondan fazla insanın (nüfusun üçte birinden fazla) yerinden edilmesi ile sonuçlanmıştır. Yerinden edilmiÅŸ insanların çoÄŸu halen komÅŸu ülkelerde mülteci olarak yaÅŸamaktadır. [141]
​
Sosyal Yapı
Ülkede 20 kadar etnik grup yaÅŸamaktadır. [142]
​
Ülke toplam nüfusunun % 60’ını Sünni Müslüman, % 30’unu geleneksel inanışlar (animist) ve % 10’unu Hıristiyanlar teÅŸkil eder. [143]
​
Ekonomi
Ülke yüzölçümünün % 28,5’ini ormanlar, % 30,7’sini çayır ve otlaklar, % 7,5 ini ekili ve dikili alanlar, % 33,3’ünü diÄŸer alanlar teÅŸkil eder. [144]
​
Sierra Leone’nin temel ekonomisi, tarım, ormancılık ve madenciliÄŸe dayanır. Tarım genelde tüketime yöneliktir. ÇoÄŸu tarım ürünleri iç tüketimi karşılayamaz. Bunun nedeni, halkın madenciliÄŸe yönelmesidir. Hayvancılık iç kesimlerde yapılır. [145]
​
Ülke madencilik yönünden zengin sayılır. 1930 yıllarında bulunan zengin maden yatakları, uzun yıllar Ä°ngilizler tarafından iÅŸletilmiÅŸtir. Ülkede 2.000’den fazla elmas arayan küçük ÅŸirketler grubu vardır. Elmas üretimi yıl geçtikçe düÅŸmektedir. Bugün ülkenin elmas rezervleri tükenmek üzeredir. [146]
​
TOGO
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Togo iki farklı iklim bölgesine ayrılır. Güneyde sıcak ve nemli bir iklim hüküm sürer. DaÄŸların kuzeyindeyse iklim güneye nazaran daha soÄŸuktur. [147]
​
Tarih
Togo toprakları 19. yüzyıla kadar krallıkların bir parçası olarak kalmıştır. Ülkede sırayla Mossi Ä°mparatorluÄŸu, Ashanti Konfederasyonu ve Dahomey Krallığı hüküm sürdüler. 1884’te bir Alman temsilcisi ve Togo’nun baÅŸkanı arasında imzalanan anlaÅŸma sonucunda, Togo için yeni bir dönem açılmıştır. Almanya’nın ülke üzerindeki resmen kontrolü, 1884-1885 konferansından sonra baÅŸlamıştır. 1897 ve 1899 yıllarında Ä°ngiltere, Fransa ve Almanya arasında yapılan anlaÅŸmalarla bugünkü Togo’nun sınırları çizilmiÅŸtir. [148]
​
Togo, 1919'dan itibaren, ilk önce Milletler Cemiyetinin bir mandası olarak, sonra BirleÅŸmiÅŸ Milletler adına Fransa tarafından yönetilen bir ülke hâline gelmiÅŸtir. 27 Nisan 1960’ta Togo’da Cumhuriyet ilan edilerek bağımsız bir devlet kurulmuÅŸtur. [149]
​
1967’de darbeyle yönetim ele geçirilmiÅŸtir. [150]
​
Sosyal Yapı
Togo nüfusunun büyük çoÄŸunluÄŸunu, Batı Afrikalı Zenciler meydana getirir. Ülkede yaklaşık 37 kadar etnik grup vardır. Bunların en önemlisi ülkenin güney yarısının üçte birinde yaÅŸayan Ewe olup, nüfusun % 20’sini teÅŸkil eder.[151]
​
Togo’nun resmî dili Fransızca olmakla birlikte günlük iÅŸlerde çok sayıda deÄŸiÅŸik Kabile dilleri kullanılır. Güneyde genellikle Ewe dili konuÅŸulur. [152]
​
Ekonomi
Togo’nun ekonomisi esas itibariyle tarıma dayanmaktadır. Tarım, gayri safi millî hâsılanın yaklaşık % 50’sini, ihracatın ise % 70’ini teÅŸkil eder. [153]
Kaynaklar
[1] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[2] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[3] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[4] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[5] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[6] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[7] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[8] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[9] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[10] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[11] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[12] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[13] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[14] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[15] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[16] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[17] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[18] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[19] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[20] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[21] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[22] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[23] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[24] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[25] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[26] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[27] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[28] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[29] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[30] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[31] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[32] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[33] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[34] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[35] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[36] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[37] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[38] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[39] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[40] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[41] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[42] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[43] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[44] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[45] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[46] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[47] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[48] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[49] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[50] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[51] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[52] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[53] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[54] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[55] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[56] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[57] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[58] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[59] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[60] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[61] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[62] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[63] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[64] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[65] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[66] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[67] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[68] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[69] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[70] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[71] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[72] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[73] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[74] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[75] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[76] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[77] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[78] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[79] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[80] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[81] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[82] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[83] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[84] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[85] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[86] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[87] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[88] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[89] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[90] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[91] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[92] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[93] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[94] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[95] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[96] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[97] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[98] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[99] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[100] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[101] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[102] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[103] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[104] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[105] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[106] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[107] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[108] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[109] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[110] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[111] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[112] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[113] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[114] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[115] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[116] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[117] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[118] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[119] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[120] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[121] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[122] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[123] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[124] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[125] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[126] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[127] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[128] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[129] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[130] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[131] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[132] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[133] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[134] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[135] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[136] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[137] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[138] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[139] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[140] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[141] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[142] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[143] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[144] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[145] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[146] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[147] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[148] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[149] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[150] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[151] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[152] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
[153] Afrika CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif: 2013
