Dünya Nüfus Tarihi Üzerine Notlar
Colin McEvedy'nin Atlas of World Population History (Facts on File:1978.) adlı kitabından kısaltılarak çevrilmiştir.
MÖ 10.binde dünyanın toplam nüfusu 4 milyon civarındaydı. Amerika ve Okyanusya da dahil dünyanın yerleşilebilecek hemen her yerine ulaşılmıştı ve hava şartları da iyileşiyordu. Nüfus hızının artması için yeni bir faktör gerekiyordu.
MÖ 5 binlerde büyüme hızlandı. Bunu mümkün kılan tarımın gelişmesiydi. MÖ 5.bine kadar tarımdaki gelişmenin etkisi az hissedildi. 5. binde nüfus yaklaşık %50 arttı. Bunu takip eden 3 bin yıl boyunca da her bir binyılda %100 artış görüldü. 1 bine gelindiğinde artış hızı en yüksek seviyesine ulaştı ve nüfusun ikiye katlanması için gereken süre bin yıldan 500 yıla düştü.
MÖ 500 yılında dünya nüfusu 100 milyona ulaşmıştı. Nüfus MÖ 200’de 150 milyona, MS 200’de de 200 milyona ulaşsa da nüfus artış hızı düşmeye başlamıştı. MÖ 500 ile MÖ 1 arasındaki arış %100 değil %70 civarında gerçekleşmişti. Sonraki 200 yılda ise artış %12 idi. Büyüme durmuştu. 6000 yıl önce başlayan birinci artış döngüsü tamamlanmıştı.
Şunu da belirtmek gerekir ki, dünya nüfusundaki artışı belirleyen Kuzey Afrika, Avrupa ve Asya’daki artıştı. Sahraaltı Afrika’nın nüfus artışı, bahsedilen döngü tamamlanırken başladı. Amerika kıtası için de durum benzerdir. Dolayısıyla birinci nüfus artış döngüsü Akdeniz, Yakındoğu, Hindistan ve Çin toplumlarının artışı olarak değerlendirmek gerekir. Afrika, Amerika ve Okyanusya’nın toplam içindeki payı %40’tan %15’e düştü. Afrika’nın tek başına payı 10. binde %30 iken MS 500’te %10’ gerilemiş durumdaydı.
İlk döngünün sona ermesi büyük ölçüde Roma ve Han İmparatorluklarının çökmesi ile ilgilidir. Bu durum birkaç yüzyıl devam etti. 10 yüzyıldan itibaren bu durum sona erdi. Avrupa ve Çin yeniden büyümeye başladı. Ortaçağ döngüsü başlamıştı.
Bu durum 2 yüzyıl sonra durdu. En büyük sebep Moğol istilasının Çin üzerindeki etkisidir. Avrupa’da ise 13. Yüzyılın sonunda nüfus artışını durduran en önemli etken vebaydı.
Dünya nüfus artışının 3. döngüsü 15. yüzyılda Avrupa’da başladı ve teknoloji kökenli olduğu açıktır. Avrupa’nın diğer kıtaları kolonileştirmesine imkân tanıyan silah ve gemi teknolojisini geliştirmesi ile başladı ve 18.-19. yüzyıllardaki tarım ve endüstri devrimi ile devam etti.
15. ve 16. yüzyıllarda artış mütevazidir: %21 ve %28. 17 yüzyılda büyüme önceki yüzyıldan daha düşük gerçekleşti: %12.
Bundan sonraki büyüme oranları dünya üzerinde daha önce hiç görülmemiş kadar yüksektir 18. Yüzyılda %45'e ve 19. Yüzyılda %80'e ulaştı. Bu nüfus artışı Avrupa tarafından domine ediliyordu: 19. Yüzyılda Avrupa’daki nüfus artışı %115’tir. Amerika kıtasına olan göçler de göz önüne alındığında bu oran %135’i bulur.
20. yüzyılda durum tersine döndü. Avrupa’da doğum oranları ile ölüm oranları dengeleniyor ve modernleşme döngüsü tamamlanıyor.