Uzaktan EÄŸitim
Prof. Dr.Nurullah AltaÅŸ. Bugünün Ä°lahiyatı Nasıl Olmalıdır: Sempozyum Bildirileri (Ensar: 2014) adlı kitaptan kısaltılarak alınmıştır.
Uzaktan Eğitim ve İlitam Uygulamalarının Geleceği Nasıl Olmalıdır?
Ä°lahiyatlar, cami mihrabı, kürsüsü, müftülük makamı, öÄŸretmenlik becerileri veya Kur’ân kursu öÄŸreticiliÄŸi yeterlikleri açısından deÄŸerlendirilmekte, iyi Kur’ân okuyan mezunlar vermemekle, vaaz edebilecek nitelikte elemanlar yetiÅŸtirememekle sorumlu tutulmaktadır. Ä°lahiyatların üretilen dini bilgiye katkısı, deÄŸerlerin yeniden üretilebilirliÄŸine desteÄŸi veya bireylerin kendi dindarlıklarını oluÅŸturmada yapabileceÄŸi rehberlik sorgulanmamaktadır.
​
Bu genel deÄŸiÅŸimlerin getirdiÄŸi yeni süreçte karşımıza çıkan uzaktan eÄŸitim kuramcıları, yaÅŸam-boyu/sürekli öÄŸrenme ihtiyaçlarını karşılaması, bireylerin bilgiye ulaÅŸma ve giriÅŸimciliklerini teÅŸvik etmesi, kendi kendine karar verme yeteneklerini geliÅŸtirmesi, düÅŸük maliyetle büyük kitleleri eÄŸitim süreçleriyle buluÅŸturması çalışanlara iÅŸlerini bırakmadan eÄŸitim ve meslekte ilerleme imkânı sunması ve geleneksel eÄŸitim süreçlerini yöntem ve materyal olarak zenginleÅŸtirmesi açılarından eÄŸitim alanında uzaktan eÄŸitimin fırsatlar sunduÄŸundan söz ederler.
​
Ä°LÄ°TAM’ı tercih nedenlerinin başında yaÅŸ, ekonomik nedenler, ailevi nedenler ve öÄŸrencilerin kendi eÄŸitim anlayışlarını yapılandırmasına fırsat vermesi gelmektedir. Ä°lahiyat eÄŸitimi alanında da öÄŸrenenlerin bir bölümünün uzaktan eÄŸitimi, kendi din anlayışları çerçevesinde bir yükseköÄŸretim sürecini yönetme fırsatı tanıdığı için bu programa yöneldikleri gözlenmektedir. ÖÄŸrenenlerin bir kısmı bu ÅŸekilde kendi görüÅŸlerini empoze eden öÄŸretim elemanlarının baskısını daha az hissedeceklerini söylerken bir kısmı da medrese eÄŸitiminde derinleÅŸerek Ä°LÄ°TAM üzerinden de diploma alma fırsatı elde ettiÄŸinden söz etmektedir. Ä°LÄ°TAM, bir anlamda dini yükseköÄŸretimde bireyselleÅŸtirilmiÅŸ eÄŸitim üzerinde daha fazla düÅŸünmek zorunda bırakacaktır bizi.
​
Uzaktan EÄŸitimin Formasyon EksiÄŸi
DuyuÅŸsal ve psikomotor davranışların kazandırılması noktasındaki yetersizlikleri, uzaktan eÄŸitimin sınırlıkları arasında karımıza çıkar. Yaptığımız araÅŸtırmada özellikle Kur’ânı Kerim ve Arapça derslerinde teknolojik alt yapı ve kullanılan yöntemlerin yetersizliÄŸine yapılan vurgu, bu görüÅŸü desteklemektedir. Yine öÄŸrencilerin Ä°LÄ°TAM hedeflerinin gerçekleÅŸme düzeyleri incelendiÄŸi zaman en düÅŸük puanlı maddelerin vaaz ve hutbe hazırlama konusundaki yetkinlikler, sure ve dua öÄŸretim tekniklerini uygulama becerileri ile din eÄŸitimi etkinlikleri için gerekli ortamı düzenleme konusundaki yeterliklerde karşımıza çıktığı gözlenmektedir.
​
Ä°ncelediÄŸimizde öÄŸrencilerin büyük kısmının yetiÅŸkinler olarak hayat içerisinde taşımak durumunda oldukları birkaç role ilave olarak öÄŸrenci rolü taşıma zorunluluÄŸu ve geleneksel örgün Ä°lahiyat eÄŸitiminin sunduÄŸu öÄŸrenme ortamlarına kıyasla yetersiz olarak algılanan öÄŸrenme süreç ve ortamlarının oluÅŸturduÄŸu memnuniyetsizlik karşımıza çıkmaktadır.
​
Uzaktan eÄŸitimin doÄŸası gereÄŸi bir ikilem oluÅŸtursa da geliÅŸen teknolojilerin daha aktif bir ÅŸekilde kullanılarak canlı ders, interaktif forumlar ve video konferanslar üzerinden uzaktan din eÄŸitiminin yüz yüze eÄŸitime yaklaÅŸtırılması gerekmektedir. Tüm bunların yapılabilmesi için de öÄŸrenci sayılarının azaltılması ve öÄŸretim üyesi başına düÅŸen ÅŸube mevcutlarının düÅŸürülmesi gerekmektedir. Materyallerin zenginleÅŸtirilmesi, online veya basılı birçok kaynaktan öÄŸrencilerin kendi görüÅŸlerini geliÅŸtirebilecekleri, sorgulamaya imkân veren, bilgiye ulaÅŸma becerilerini geliÅŸtiren çalışmalarla deÄŸerlendirme süreçlerinin beslenmesi ve öÄŸretim elemanlarının geri bildirimlerinin deÄŸerlendirme süreçlerine katılması gerekmektedir. Bireysel öÄŸrenmeyi teÅŸvik eder bir modelin deÄŸerlendirme süreçlerinin bireysel olması gerekmektedir.
​
Kur’ân-ı Kerim ve Arapça gibi beceriye dayalı derslerin öÄŸretim programında doÄŸrudan bulunması yerine Millî EÄŸitim Bakanlığı ve Diyanet Ä°ÅŸleri BaÅŸkanlığıyla yapılacak ortak çalışmalar neticesinde herkesin ikamet ettiÄŸi yerlerden ulaÅŸabileceÄŸi kurslarda yüz yüze eÄŸitim almasının saÄŸlanması, Ä°LÄ°TAM programlarının bu derslerde sadece yeterliÄŸe dayalı bir sınav yaparak program yükünün hafifletilmesini saÄŸlayacaktır.
Prof. Dr.H.Mehmet Günay. Bugünün Ä°lahiyatı Nasıl Olmalıdır: Sempozyum Bildirileri (Ensar: 2014) adlı kitaptan kısaltılarak alınmıştır.
Sakarya Ä°lahiyat olarak Ankara Ä°lahiyattan sonra ilitam programı uygulayan ikinci üniversiteyiz. Bu tecrübeyi olumlu ve olumsuz yönleriyle birkaç dakikada özetlemek istiyorum.
​
Ä°lahiyat camiasında ilitam programına yönelik iki farklı yaklaşım söz konusudur. Birisi tamamen karşı, öbürü tamamen savunmacı bir yaklaşım sergilemektedir. DiÄŸer taraftan eleÅŸtirilerin çoÄŸu da ya her bir üniversitenin kendi özel tecrübesinden ya da ilitamla ilgili çok fazla bilgi sahip olunmamasından kaynaklanmaktadır. Fıkıhta salt mefsedet ve salt maslahat yoktur derler. Yani bir konunun mefsedet ve maslahat yönlerini beraber deÄŸerlendirmek lazımdır.
​
Formasyon Konusu
Kur’ânı Kerim meselesi en fazla öne sürülmekte ve hep Kur’ân-ı Kerim’in uzaktan öÄŸretilemeyeceÄŸi dile getirilmektedir. Aslına bakarsanız halihazırda örgün modelde de hoca nezaretinde öÄŸretilen Kur’ân-ı Kerim dersleri pratikte ezber dinlemekten öteye geçmemektedir. Ä°lahiyat öÄŸrencisi yüzünden Kur’ân-ı Kerim okuma yetkinliÄŸini daha çok fakülte öncesi veya fakülte dışından kazanmaktadır. Dolayısıyla Kur’ân-ı Kerim öÄŸretme bakımından arada çok fazla fark yoktur. Artı olarak söylemek gerekirse uzaktan eÄŸitimle ilgili çıkarılan yeni yönetmelik derslerin sistem üzerinden karşılıklı etkileÅŸimle çevrimiçi ve canlı yapılmasını öngörmektedir. Dolayısıyla örgünde ne kadar ders yapıyorsa aynı ÅŸekilde sistem üzerinden canlı olarak bu dersler ilitamlılarla da yapılabilmekte, öÄŸrencinin okuyuÅŸu dinlenebilmekte ve rahatlıkla gerekli düzeltmeler hoca tarafından yapılabilmektedir.
​
Ä°litamla ilgili temel yaklaşımım ve eleÅŸtirim ise ÅŸöyledir: Mevcut durum itibariyle bu kadar Ä°lahiyat Fakülteleri varken, sayıları 96’ya çıkmışken ilitam programının standart bir eÄŸitim modeli olarak Ä°lahiyat sisteminin içerisinde kalmasının uygun olmadığını düÅŸünüyorum. Bunlar zamanında bir ihtiyaca binaen açılmıştı. Artık Ä°lahiyat Fakülteleri’nin sayısı ve bunların kontenjanları arttı. Dolayısıyla artık bu modele ihtiyaç kalmadı. Ya tamamen kaldırılmalı ya da çok istisnai hale getirilmelidir.
​
YÖK çevrelerinden ilitamın Ä°lahiyat Fakülteleri’nden alınarak açık öÄŸretim fakültelerine verilmesi ve daha da yaygınlaÅŸtırılması yönünde düÅŸünceler gelmektedir ki, ben bunun çok daha yanlış olduÄŸunu düÅŸünüyorum. ÖrneÄŸin Anadolu Açık ÖÄŸretimde tek bir öÄŸretim görevlisi dahi yok. Siz yüz tane öÄŸretim elemanıyla yapamadığınız bir ÅŸeyi açık öÄŸretimde bu ÅŸekilde yapamazsınız. Üstelik açık öÄŸretimde Kur’ânı Kerim dersi hiç yok. Asıl ve öncelikle sorgulanması gereken açık öÄŸretim ön lisans programıdır bence.
​
Ä°litam programına yönelik benim tecrübeye dayalı en esaslı eleÅŸtirim ÅŸudur: Bu programda öÄŸrencilere gerekli bilgileri aktarma konusunda en ufak bir zaaf yoktur. Hatta belki örgünlerden bile fazla bilgi aktarıyoruz. Ama bir üniversite öÄŸrencisine kazandırılması gereken bilgi ve becerinin ötesinde onlarda oluÅŸmasını beklediÄŸimiz davranış kalıplarını tam olarak kazandıramıyor, kendini bir üniversiteli gibi ifade etmeyi onlara öÄŸretemiyoruz.
​
Örgünde bir seçmeli dersi on sayfalık notla geçiÅŸtirmek mümkündür, ama ilitamda böyle bir durum yoktur. Ä°litam genel olarak test sistemi üzerine kurulduÄŸu için öÄŸrencinin kendisini ifade etmesine fazla imkân sunmamaktadır. BildiÄŸim kadarıyla Sakarya dışında hiçbir ilitam programında ödev dahi yoktur. Yazılı hiçbir materyal hazırlamadan Ä°litamdan mezun olmak mümkündür. Mezuniyet tezinin, Arapça hazırlık sınıfının, meslekî tatbikatın olmaması ve örgünün aksine derslerin yüzde otuzunun Arapça olarak verilmemesi de Ä°litam programının zaafları olarak kaydedilebilir.
