Ortadoğu-Arap Ülkeleri Üzerine Notlar
SUUDİ ARABİSTAN
Yer Şekilleri, İklim ve Bitki Örtüsü
Arap yarımadası batıdan doğuya doğru gidildikçe alçalan eski bir kütledir. Bu kütleyi esas itibariyle dört bölgeye ayırabiliriz: [1]
Batı Kıyı Düzlükleri, Kızıldeniz’e kadar uzanır. Bu Kıyı Ovası’nın en geniş yeri Cidde’den içeri 60 km.dir. [2]
İkinci bölgeyi, batıdaki kuzeybatı-güneydoğu istikametinde uzanan dağlık kuşak oluşturur. Bu dağlık kuşağa, ana hatlarıyla, kuzeydeki dağlara engel anlamını taşıyan Hicaz dağları denir. [3]
Üçüncü bölüm, dağlık kuşağın doğusundaki, platolar ve çöller bölgesidir. Necid bölgesi de denilen bu bölge, daha ziyade kayalık platolardan ve büyük kum çöllerinden oluşan düzlükler ile volkanik birikintiler ve eski lav akıntıları ile örtülüdür. Necid bölgesi, ülkenin en geniş bölümünü teşkil eder. Dünyanın en büyük kesintisiz kum çölü olan Rubü’l-Hali, 650.000 km2.lik bir alanı kaplar. Bu çölün kuzeyinde yer alan Nefud çölü ise 57.000 km2.yi bulan bir çöldür. Bu iki çölü, bir yay şeklinde uzanan ve 1.450 km2.yi bulan Dehna çölü birleştirir. Çöl kuşağı, en doğuda, Basra Körfezi yakınlarında, “Sabha” adı verilen tuzlu-bataklık alanlar ile devam eder. [4]
Dördüncü bölüm, ülkenin güneydoğusunda yer alan dağlardan oluşur. [5]
Sosyal Yapı
2012 yılı itibari ile nüfusu 26.5 milyon civarında olup, bunun 5.5 milyonu yabancı statüsündedir. [6]
Suudi Arabistan’ın tamamı Müslümandır. Başkentin bulunduğu Riyad ve çevresi Sünnî/Vehhabi; Doğu tarafında yer alan Katıf, Ahsa bölgeleri genelde Şiî; Hicaz bölgesi ise farklı Sünnî mezheplerden meydana gelmekle birlikte; Medine’de az da olsa köklü bir Şiî gurubu da bulunmaktadır. Ayrıca Necran bölgesinde de İsmaililer yaşamaktadır. [7]
Başkent Riyad (2 milyon nüfuslu), ülkenin en büyük şehridir. Diğer önemli şehirleri Cidde 1,5 milyon), Mekke (550.000),Taif (300.000) ve Medine’dir. [8]
Ülke nüfusu batıda Kızıldeniz kıyısındaki Mekke, Medine ve Cidde, ortada başkent Riyad ve doğuda Dammam bölgesinde yoğunlaşmıştır. Nüfusun tamamına yakını şehirlerde yaşamaktadır, ülke arazisinin çok büyük bir kısmı ıssız çöllerden oluşmaktadır. [9]
Ülke nüfusunun büyük bir bölümü Orta Arabistan’a (Necid) mensup köklü Arap kabilelerinden meydana gelmektedir. Hatta, Körfez ülkeleri başta olmak üzere, civar ülkelerde yaşan kabileler de bu bölgeden göç ettiklerinden, diğer ülkeler ile olan kabile bağları da güçlüdür. Tarih boyunca bu kabileler bazen birbirinden bağımsız emirlikler bazen de konfederasyonlar şeklinde varlıklarını sürdüregelmişlerdi. Ancak Suudi Arabistan’ın kurulması akabinde birlikte yaşamaya başlamakla birlikte, geleneksel yapı ve etkilerini hâlâ muhafaza etmektedirler. [10]
Ekonomi
Basra Körfezi kıyılarındaki petrol rezervleri de Suudi Arabistan’ın Jeopolitiğini belirleyen en önemli unsurdur. Dünya petrol rezervlerinin %16 sına sahip olması bu ülkeyi dünya endüstrisi için vazgeçilmez kılmaktadır. Ayrıca sahip olduğu doğalgaz, demir-bakır ve altın rezervleri de bu ülkenin önemini arttırmaktadır. [11]
Ülkenin ekonomisi petrole dayanır. Ulusal gelirini %55 ile %80 kadarı petrolden sağlanır. [12]
Halkın %75 kadarı çiftçilik ve hayvancılıkla uğraşır. Ülke yüzölçümünün ancak %0,5’i tarıma elverişlidir. [13]
İmalat endüstrisi genellikle doğal gaz ve petrole dayalı sahalarda gelişmektedir. Ülkenin en gelişmiş sanayi kolu petrol rafinerileri ve petro-kimya, azat, çimento endüstrisidir. [14]
IRAK
Yer Şekilleri, İklim ve Bitki Örtüsü
Irak’ın yeryüzü şekilleri, üç ana bölümde incelenir. Birinci bölümü, ülkenin Türkiye ve İran sınırlarını oluşturan dağlık alanlar oluşturur. Dağlık sahanın güneyinde, yükselti birden düşer. Ve ikinci bölümü oluşturan çöllere geçilir. Ülkenin batı yarısı, çöllerle kaplıdır. Üçüncü bölümü oluşturan taşkın ovaları, Irak'ın can damarını oluşturur. Fırat ve Dicle nehirleri, çok geniş bir taşkın ovası meydana getirmiştir. [15]
Delta ovası hariç, Fırat ve Dicle’nin oluşturduğu ovaların tümüne birden Mezopotamya adı verilir. Fırat ve Dicle, Bağdat yakınlarında birbirlerine iyice yaklaşırlar. Bu yaklaşma noktasının güneyinde kalan bölgeye Asıl Irak, kuzeyde kalan bölgeye El-Cezire (Ada) denir. Asıl Irak, alüvyonlarla kaplı olup, yer yer bataklıklarla kaplıdır. Bağdat-Basra körfezi arasında, çok geniş bataklıklar yer alır. El-Cezire bölgesinde ise, kuzeye doğru gidildikçe yükselti artar. [16]
Ülkenin batı ve güneybatısında, Arabistan yarımadasının büyük kesimlerini kaplayan çöllerin uzantısı olarak Ürdün-Suudi Arabistan sınırlarında Fırat vadisine kadar devam eden, sürekli bitki örtüsünden yoksun geniş çöller bulunmaktadır ki bunlar Irak topraklarının yaklaşık % 40’ına denk düşmektedir.[17]
Sosyal Yapı
Mevcut nüfusun %96’sını Müslümanlar oluşturur. Müslümanların %53,5’i Şii, %42,3’ü sünnidir. [18]
Irak’ın başkenti Bağdat (5.4 milyon nüfuslu)'dır. Diğer önemli şehirleri' Basra (616.000), Musul (570.000), Erbil (333.000), Süleymaniye (279.000)'dir. [19]
Genel olarak nüfusun %75’ini Araplar, %18’ini Kürtler ve geri kalan %7’sini de Türkmenler, Asurîler, Ermeniler ve diğer gruplar oluşturmaktadırlar. Ancak bu rakamlar tartışmalı olup, özellikle küçük gruplar kendilerini daha fazla gösterme eğilimindedir. Mesela Türkmenlerin % 10 olduklarına dair iddialar vardır. [20]
Arapların büyük bir bölümü ülkenin orta ve güney bölgelerinde yaşarlar. [21]
Büyük kısmı Sünnî olan Kürtler, ülkenin kuzey ve kuzeydoğusunda yaşamaktadırlar. [22]
Türkmenler (Türkler) Irak’ın orta, kuzey ve kuzeybatı bölgelerinde yaşamaktadırlar. Osmanlı dönemine kadar sürekli Türk göçleri ile beslenen Irak Türkleri, Kürtlerden sonra ikinci büyük gurubu oluştururlar. Buna rağmen Irak’taki son gelişmeler akabinde Kürtler kadar kazanımlar elde edemedikleri gibi; kimi kazanımlarını da kaybettiler. [23]
Başkent Bağdat Hıristiyanların yoğun oldukları başlıca merkezdir. Hıristiyanların yoğun olduğu diğer bir yer de Musul ve çevresidir. Keldani kilisesi, Irak’taki Hıristiyan azınlık arasında çoğunluğu oluşturmaktadır. [24]
Ekonomi
Irak topraklarının %12,5’ini ekili-dikili alanlar, %9,2’sini çayır ve otlaklar teşkil eder. Kuzey bölgelerinde, yağışlara bağlı olarak tahıl ve tütün tarımı yapılmaktadır. Genelde dağlık olan bu bölgede, küçükbaş hayvancılık önemli bir uğraşıdır. Mezopotamya ovalarında ise, sulamaya dayalı olarak tarım yapılmaktadır. Batı Irak’taki çöl bölgelerinde ise, göçebeler hayat sürmekte ve deve yetiştirmektedirler. Irak’ta tarım, geleneksel bir yapı arz etmektedir. Modernizasyon çok zayıftır. [25]
Irak, petrol rezervi bakımından çok zengindir. [26]
Irak, Suudi Arabistan'dan sonra dünyanın ikinci büyük petrol rezervlerine sahiptir [27]
SURİYE
Yer Şekilleri, İklim ve Bitki Örtüsü
Anti-Lübnan dağlan, İsrail’den Türkiye’ye dek kıyı boyunca uzanır. Dağlar, kıyıya paraleldir. Güneydoğu bölgesi ise, boş ve kurak bir plato görünümündedir. Ülke topraklarının %60’ını çöller teşkil eder. [28]
Suriye’nin başlıca akarsuları Fırat ve Asi nehridir. [29]
Sosyal Yapı
Başkent Şam’dır. Şam'ın nüfusu 1899 yılında bile 150.000’i aştığı bilinmektedir. 1992 yılında, nüfusu 1,4 milyonu aşmıştır. Diğer önemli kentleri; Halep (1.445.000), Humus (518.000), Lazkiye (284.000) ve Hama (254.000)’dır. [30]
ÜRDÜN
Yer Şekilleri, İklim ve Bitki Örtüsü
Ülkenin hemen her tarafı çöllerle kaplıdır. [31]
Tarih
Ürdün nehrine nispetle bu ismi aldı. Tarih içinde bu bölgede küçük emirlikler kurulmuş olsa da hep başka devletlerin bir parçası olan bu coğrafya Osmanlıların eline geçtiği zaman kısmen göçebe ve birkaç kasabadan ibaret idi. 1908’de Hicaz Demiryolu açıldıktan sonra da demiryolu güzergâhı daha fazla iskân almaya ve şehirleşmeye başladı. [32]
1920 yılında Uluslar Ligi; Ürdün, Filistin ve lrak’ın idaresini İngiltere'ye vermiştir. İngiliz idaresi 1946 yılına kadar sürmüştür. Daha sonra Ürdün Parlamentosu Kral Abdullah’ı resmi olarak Ürdün Haşimi Kralı olarak atamıştır. [33]
Nüfusun artış ve azalışında, Filistin-İsrail savaşlarının etkisi büyüktür. [34]
Ürdün’ün tek limanı Akabe körfezindeki Akabe’dir. [35]
Ülkenin iklimi genellikle sıcak ve kuraktır. [36]
Sosyal Yapı
Başkent Amman (936.000)’dır. [37]
Toprakların büyük bir bölümü tarıma elverişsizdir. En elverişli topraklar batıdaki yükseltilerin etekleridir. [38]
Ekonomi
En önemli maden kaynağı fosfat kayasıdır ve dışsatımın üçte birini oluşturur. Ayrıca potas, mermer ve manganez filizi yatakları vardır. Trans- Arap petrol boru hattının bir kolu Zarka kentindeki petrol rafinerisine bağlıdır. Burada ülkenin gereksinmesini sağlayan petrol işlenir. [39]
2005 yılında ülkeyi 3 milyon turist ziyaret etmiş ve turizmden 1,5 milyar dolarlık gelir elde edilmiştir. Ürdün’de son dönemde sağlık turizmi de önemli gelişme kaydetmiştir. [40]
LÜBNAN
Yer Şekilleri, İklim ve Bitki Örtüsü
Lübnan, kuzeyde Suriye’den, güneyde İsrail topraklarına kadar uzanır. En geniş noktası, Doğu-Batı hattında 85 km.’dir. Dağlık bir ülke olan Lübnan’ın toplam yüzölçümünün yarısından fazlası 1000 metrelik rakımın üstündedir. [41]
Kuzeyden güneye iki sıra paralel dağ silsilesi yer almaktadır. Her iki dağ sırası arasında yer alan “Bekaa Vadisi” ise elverişli iklimi ve mümbit toprakları ile tarım için uygun bir bölge konumundadır. [42]
Lübnan dağlarının kapladığı alan, ülke yüzölçümünün yaklaşık yarısına tekabül eder. [43]
Kıyı ovası, oldukça dardır. [44]
Ülkenin iklim özellikleri, yeryüzü şekillerinin etkisi altındadır. Dağların kuzey güney yönünde, Akdeniz’e paralel olarak uzanması, Akdeniz İklimi’nin iç kesimlere kadar ilerlemesini engeller. Bu sebeple, kıyı ovası ve Lübnan dağlarının denize bakan yamaçlarında; yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı Akdeniz iklim şartları hüküm sürer. Bekaa vadisi de kısmen denizin etkisinden yararlanır. Ancak Antilübnan dağları, tamamen karasal çöl ikliminin etkisi altındadır. [45]
Lübnan’ın başkenti, bugün nüfusu 1,5 milyonu aşan Beyrut'tur. Beyrut’un doğal bir limanı vardır. [46]
Tarih
Lübnan, 1516- 1918 yılları arasında 402 yıl Osmanlı yönetiminde kalmıştır. Ülkede çok sayıda Osmanlı eseri bulunmaktadır. [47]
Sosyal Yapı
Lübnan’ın nüfusu oldukça hareketlidir. Nüfusun dağılışı ülke genelinde dengeli değildir. Şii ve Sünnilerden oluşan Müslüman grup ülke nüfusunun yaklaşık %60’ını oluşturmakta iken, çoğunluğunu Katolik Maronilerin oluşturduğu Hıristiyan grup yaklaşık %30’unu temsil etmektedir. Dürzîlerin oranı ise %10 un altındadır. Gerek Müslümanlar ve gerekse Hıristiyanlar mezhep mensubiyetine göre farklı bölgelerde toplanmışlardır. Hıristiyan olan halkın, Katolik Marunî olanları Lübnan dağlarında, Rum Ortodokslar kıyı kesimindeki şehirlerde, Rum Katolikler güneydeki kırsal bölgede yaşamaktadırlar. Müslüman olan halkın ise, Sünni olanları kıyı kesiminde, Şiiler El-Bekaa vadisinde, Dürzîler Lübnan dağlarının orta bölümünde yerleşmişlerdir. [48]
Ekonomi
Ülkenin tarım alanları, batıda kıyı ovası ile El-Bekaa vadisidir. [49]
Lübnan, öteden beri çok önemli bir ticaret merkezidir. Başta Beyrut olmak üzere, Lübnan şehirlerinde, bankalar, ticari işyerleri çok sayıdadır. Çoğu bankaların, diğer ülkelerde şubeleri vardır. Öte yandan, 19.yüzyıl sonlarında ve 20.yüzyıl başlarında, ülkelerinden ayrılmış olan Lübnanlılar, göç ettikleri ülkelerde, ticaretle uğraşmakta ve bulundukları ülkelerde önemli şahsiyetleri oluşturmaktadır. İşte bu göçmenlerin anayurtlarına gönderdikleri dövizler de eklenirse, Lübnan’ın zenginlik kaynakları hayli artar. [50]
Ülkeye gelen turist sayısı 2004 yılında 1.278.469 ile en yüksek seviyesine çıkarken, 2005 yılındaki Hariri suikastı ve 2006 yılında yaşanan savaş, sektörde önemli sıkıntılar yaratmıştır. [51]
FİLİSTİN
Sosyal Yapı
Filistinlilerin nüfusu, 2003’te 8,7 milyona ulaşmıştır. [52]
İsrail vatandaşı Filistinliler hesaba katıldığında ise Filistinlilerin nüfusu 9,7 milyona ulaşmakladır. [53]
Filistin Yönetimi'ne bağlı İstatistik Bürosu'nun verilerine göre, Batı Şeria'da 2,3 milyon ve Gazze Şeridi'nde 1,4 milyon olmak üzere Filistinli topraklarında toplam 3,7 milyon Filistinli yaşamaktadır. [54]
Ürdün'de 2,8 milyon, Suriye'de 436 bin, Lübnan'da 415 bin, Mısır'da 62 bin ve diğer Arap ülkelerinde 595 bin Filistinli bulunmaktadır.[55]
BAHREYN
Yer Şekilleri, İklim ve Bitki Örtüsü
Arabistan yarımadasının doğu kıyısında yer alan Bahreyn adaları, denizden yükselen bir taban üzerinde oturmuşlardır. En büyük ada, Bahreyn’dir. Diğer adaları Muharrak, Sitra ve yaklaşık 30 küçük adadır. [56]
Tarih
Bahreyn Krallığı bağımsızlığını 1971 yılında kazanmıştır. Nüfusu 2007 yılında 708,573 kişiye yükselmiştir. [57]
Sosyal Yapı
Nüfusun %46si yerli %54’ü ise yabancılardan oluşmaktadır. Tarih boyunca çeşitli yerlerden göç alan Bahreyn halkı heterojen bir yapı göstermektedir. Yerli halk merkezi Arabistan ve İran’dan gelen Arap ve Fars kökenli kabilelerden oluşmaktadır. Ülkenin %81’i Müslüman, geri kalanı ise çoğunluğu Hıristiyan olmak üzere diğer dinlere mensup göçmenlerdir. Müslüman nüfusun yarısı Sünni diğer yarısı da Şii’dir (bazı kaynaklara göre ise Şiiler daha fazladır). [58]
Bahreyn nüfusunun %70’ini Şii Müslümanlar ve %30’unu Sünni Müslümanlar oluşturur. [59]
Sünni ve Şii toplum arasında ciddi bir ayrışma olup, Sünniler “Bahreynî” (Bahreynli); Şiiler de aynı anlama gelen “Bahranî” şeklinde kendilerini ifade etmektedirler. Sünni kabileler Necid (merkezi Arabistan) veya Havale (İran tarafından gelen Araplar) gurubuna mensupturlar. 1986 yılında, Bahreyn ile Suudi Arabistan’ın Dammam kenti arasında yaklaşık 25 kilometrelik bir köprü yapılarak iki ülke fiziki olarak birbirine bağlanmıştır. [60]
Başkenti Manama (151.000), nüfusun %30’unu barındırır. [61]
Ekonomi
Bahreyn adalar ülkesi olduğundan, yüzey suları çok azdır. Ancak yeraltı suları bakımından zengindir. Adalarda açılan çok sayıdaki artezyen kuyular sayesinde, tüm adalar üzerinde yemyeşil vahalar oluşmuştur. Sulanan arazilerde verim çok yüksektir. Bu bölgelerde sebze ve meyve yetiştirilir. Hayvancılık pek fazla önem taşımaz. Faal nüfusun %10’u tarım, % 50’si sanayi kesiminde çalışmaktadır. [62]
Ülkenin geliri petrole dayanır. [63]
KUVEYT
Yer Şekilleri, İklim ve Bitki Örtüsü
Kuveyt topraklarının her tarafı, kum ve çakıllarla kaplı çöllerden meydana gelmiştir. [64]
Tüm Arap yarımadasında olduğu gibi, Kuveyt’de de iklim sıcak ve kuraktır. [65]
Tarih
I. Dünya Savaşı’na kadar hukuken Osmanlı Devleti’nin bir kaymakamlığı olarak kabul edilen Kuveyt, savaş ile birlikte fiilen İngiliz himayesinde bir emirliğe dönüştü; 19 Haziran 1961 tarihinde İngiliz Parlamentosu’nun aldığı karar ile de bağımsız bir devlet oldu. [66]
Sosyal Yapı
Kuveyt nüfusunun %85’ini (% 70’i Sünni, % 30’u Şii) Müslümanlar, % 5’ini ise Hıristiyanlar ile Farsiler oluşturur. [67]
Başkent Kuveyt’tir. Kuveyt, Kuveyt koyunun güney kıyılarında, doğal liman çevresinde, 18. Yüzyıl başlarında, Arabistan yarımadasının iç bölgelerinden göç eden bedeviler tarafından kurulmuştur. Kuveyt şehri, önemini esas itibariyle, ülkede petrolün bulunmasından sonra kazanmıştır. [68]
Başkent Kuveyt’in nüfusunun az olmasına rağmen (45.000), çevresindeki banliyöler daha fazla nüfusludur. [69]
Başkenti Kuveyt şehridir. Resmî dili Arapça olmakla birlikte İngilizce de yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. 2013 verilerine göre nüfusu 2.695.316 olarak tespit edilmiştir. Ancak bu nüfusun yarısına yakını Kuveytli iken yaklaşık % 35’i diğer Arap ülkelerinden, geri kalanları ise özellikle Hindistan ve diğer Asya ülkelerinden çalışmak amacıyla burada bulunanlardan oluşmaktadır. [70]
% 60-70 Sünni; % 30-40 Şii’dir. [71]
Ekonomi
Ülkenin büyük bir bölümü çöllerle kaplı olduğundan ancak kuzeyde Şatt-ül Arab delta bölgesinde tarım yapılabilmektedir. Ülke yüzölçümünün %3’ünü oluşturan tarım alanlarında, başta çeşitli sebzeler olmak üzere, hurmanın başını çektiği meyve tarımı da yapılmaktadır. [72]
KATAR
Yer Şekilleri, İklim ve Bitki Örtüsü
Ülkenin yeryüzü şekilleri genelde engebesiz düz arazilerdir. İklim bakımından oldukça sıcak olan ülke, çok az yağış alır. Ülkenin büyük bir bölümü çöllerle kaplıdır.[73]
Tarih
Katar yarımadasının, 16. yüzyılının başlarında Basra Körfezi’nde Osmanlı-Portekiz çekişmelerinin başlamasına kadarki tarihi hakkında fazla bilgi bulunmamaktadır. Yerli ahalisi Necid içlerinde buraya gelerek yerleşen Arap kabileleridir. Coğrafyanın küçük olması, günümüzde bir paylaşım problemlerinin olmaması ve refah düzeyinin yüksekliği sayesinde kabileler arasında uyum olmasına rağmen “Katarlı” olmak bir kimlik anlamına gelmemektedir. Yine hemen herkes kendisini diğer Körfez Arapları gibi mensup oldukları aile ve kabileleri ile tanımlamaktadırlar. [74]
XX. yüzyılın ilk yarısına kadar halkını Necid’in içlerinden gelen ve hayvancılıkla geçinen bedevilerle, balıkçılık, inci avcılığı ve ticaret yapan yarı yerleşik kabileler oluşturmaktaydı. Ancak bugün nüfusun çoğunluğu yerli halktan çok petrol sektöründe çalışan İran ve Pakistan kökenli göçmenlerle, başka yerlerden gelen işçilerden meydana gelmektedir. [75]
Sosyal Yapı
Katar’ın nüfusu 2007 yılı 907.229 kişi kadardır. Nüfusun yansını Filistinli mülteciler teşkil eder. Yerli Katarlıların sayısı yalnızca 50.000 dolayındadır. Toplam nüfusun %45’ini diğer Araplar ile Katarlılar, %34’unu Güney Asyalılar, % 16’sını İranlılar ve % 5’ini de diğer milletler oluşturur. [76]
Başşehri Doha‘dır. Yabancılar ile birlikte nüfusu iki milyon civarındadır. Resmi dili Arapça olmakla birlikte İngilizce de yaygın bir şekilde kullanılır. Genelde çöl ve alçak kumlu tepelerden ibaret olan arazisi tarıma uygun değildir; iklimi sıcak ve kuraktır. Çok büyük petrol ve doğalgaz yataklarına sahip olan Katar son yıllarda ayrıca sanayileşmeye de önem vermiştir. [77]
Ekonomi
Katar’ın temel ekonomisini petrol ve doğal gaz oluşturur. Milli gelirin %90’ından fazlası petrolden sağlanır. [78]
BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ
Yer Şekilleri, İklim ve Bitki Örtüsü
Çöllerle kaplı ülkenin sadece doğu kısmı tepeliktir. Söz konusu bu çöller, Rub’ül-Hâli çölünün bir bölümünü oluşturur. [79]
Bitki örtüsü, yeryüzü şekilleri ve iklimin etkisiyle, fakirdir. Ülke toprakları üzerinde, genelde yarı çöl ve çöl bitkileri yetişmekledir. Buna rağmen, taban suyu seviyesinin yüzeye yakın olduğu bölgelerde, oldukça yeşil bir görünüm arz eden vahalar yer almaktadır. Bu vahalar, daha ziyade kıyı kesiminde yoğunluk kazanır. [80]
Tarih
1968 yılında, Abu Dabi ve Dubai kralları, Emirlikler arasında birleşmeyi sağlamak amacı ile bir araya geldiler. Bu amaçla, Basra Körfezindeki tüm ülkelere bir çağrıda bulundular ve bu çağrıya sadece 7 Emirlikten olumlu yanıt geldi. 1971 yılında, Birleşik Arap Emirliğinin kuruluşu ilan edilmiştir. [81]
BAE’nin başkenti Abu Dabi şehridir ve burası ülkenin kurucusu sayılan el-Bu Falah ailesinin de merkezi olup ülke yüzölçümünün de büyük bir kısmını oluşturmaktadır. BAE esasında Mütareke Şeyhlikleri olarak bilinen yedi ailenin oluşturduğu bir konfederasyondur. Arap asıllı bu ailelerin kimi asırlardır bu coğrafyada yaşarken kimileri de 18. yüzyıl gibi daha geç bir tarihte bölgeye yerleşmiş olan kabilelerdir. Bunlar arasında öne çıkan ve en geniş alanı kapsayan el Bu Falah ailesi, muhtemelen 16. yüzyılın başında bugünkü Suudi Arabistan’ın doğusundan Umman taraflarına ve oradan da 1760’larda Abu Dabi etrafına gelmişlerdir. [82]
Sosyal Yapı
Petrol yataklarının bulunmasından sonra, Emirlik topraklarına, dışarıdan hızlı bir nüfus göçü gerçekleşmiştir. Bu göçler, daha ziyade Afrika’nın Somali, Tanzanya, Asya’nın Pakistan, Hindistan gibi yoksul ülkelerinden olmuştur.[83]
Eskiden göçebe olan halk, petrol kaynaklarından sağlanan gelir nedeniyle kıyılardaki kentlere yerleşmektedir. Petrol bulunmadan önce, sağlam surlarla çevrili bir emir sarayı ve onun çevresinde tek katlı ve dört köşe planlı yapılmış evlerin bulunduğu küçük bir Arap köyü olan Abu Dabi; bugün son derece modern gökdelenleri, banka binaları, geniş caddeleri ve uluslararası bir havalimanı olan modem büyük bir şehir olmuştur. Geçici başkent hüviyeti taşıyan Abu Dabi’nin nüfusu 20.000’i aşmış durumdadır. Ülkenin diğer önemli şehri Dubai (266.000)dir.[84]
Abudabi, Basra Körfezinde bir ada olup anakaraya aynı isimli iki köprü ile bağlanmıştır. Abu Dabi Emirliği yedi emirlik içerisinde en büyük olanıdır. [85]
2013 ortalamalarına göre ülkede 5.472. 977 kişi yaşamaktadır. Sadece toplam nüfusun %19’u yerli iken geri kalanı yabancılardan oluşmaktadır. Ülkenin yerli nüfusunun %20sinden azının yerli olması gelecek için ciddi kaygılar yaratmaktadır. Bu dağılıma rağmen ülkede yaşayanların büyük çoğunluğu (%96) Müslüman olup bunlardan %16 kadarı Şii’dir. Nüfusun geri kalanı Hıristiyan ve Hindular’dan oluşmaktadır. [86]
Ekonomi
1962’de Abu Dabi’de bulunan petrol, ülkenin temel ekonomik dayanağıdır. [87]
Dubai yıllardır batı ve doğu ticaret adamları arasında bir bağlantı merkezi olmuştur. Bölgedeki en büyük ticaret merkezidir. [88]
Ülke topraklarının çoğunluğu sahralardan oluşmaktadır. Ancak bu sahralarda ziraat ve hurma yetiştiriciliğine uygun önemli birkaç vaha yer almaktadır. [89]
UMMAN
Yer Şekilleri, İklim ve Bitki Örtüsü
Ülkede çöl iklimi hüküm sürer. [90]
Nispeten fazla yağış alan dağ yamaçları, bitki örtüsü bakımından zengin sayılır. Ancak yağışın yetersiz olduğu bölgeler, çöl bitkileri ile kaplıdır. Kıyı boyunca, yer yer vahalara rastlanır. [91]
Tarih
Umman erken dönemlerde iskân almış bir coğrafyadır. Özellikle pek çok Arap kabilelerinin, Güney Arabistan ve Merkezi Arabistan’dan buraya göç ettikleri bilinmektedir. Bugün dahi kabilevî toplum özelliği taşıyan Umman kabileleri Adnani kökenden gelen Gifarî ve Kahtani kökenli altında guruplanmışlardır. Geçmişte bu iki kabile federasyonları arasında ciddi sürtüşme hatta savaşlar yaşandı. [92]
Sahil kesiminin dış güçlere açık olması yüzünden Portekizliler 1508 yılında Umman sahillerini işgal ederek 1650 yılına kadar sürecek olan en uzun istila başlamıştır. Bu süre zarfında Umman’da pek çok hanedan idareyi ele geçirmiştir. [93]
Sosyal Yapı
Nüfusu 2007 yılı 3.204.897 kişi kadardır. Nüfusunun %75’ini İbadi Müslümanlar, %25’ini ise Sünni ve Şii Müslümanlar ile Hindular oluşturur. [94]
Yerli halkın % 75’i İbadî mezhebine mensup Müslümanlar’dır. Geri kalanları ise Sünni, Şii Müslüman ile Hindulardan oluşmaktadır. [95]
Ekonomi
Umman’da 1964 yılında petrol bulunmuştur. [96]
Umman Sultanlığının en önemli gelir kaynağı petrol ve tarımdır. Ülke nüfusunun %70’i tarım sektöründe çalışır. Tarımın önem kazandığı bölgeler, muson rüzgârlarının getirmiş olduğu yağmurları alan dağ yamaçlarıdır. [97]
Hayvancılık pek fazla gelişmemiştir. Bunun yanında, çok uzun bir deniz, kıyısı olmasından ötürü, balıkçılık önemli bir uğraşıdır. [98]
YEMEN
Yer Şekilleri, İklim ve Bitki Örtüsü
Yeryüzü şekilleri iç taraflardaki yaylalardan ve Tihame adı verilen dar bir kıyı şeridinden oluşur. [99]
Tarih
En eski Arap toplumunu temsil eden Yemen bir kabile toplumudur. Özellikle ülkenin kuzey tarafları (Yukarı Yemen) kabilelerin etkin olduğu yerlerdir. Genelde devlet önünde kendi nüfuz ve mevkilerini muhafaza etme arzusu duyan kabilelerin zaman zaman birbirleri ile menfaatleri çatışmaktadır. Ancak Zeydî mezhebine mensup kabileler tarih boyunca bütünlük arzederek Yemen içinde 1962 yılına kadar özel statülerini muhafaza edebilmişlerdir. [100]
Sosyal Yapı
Arap yarımadasının güney ucunda, iki ayrı cumhuriyetin birleşmesiyle oluşmuş bir Arap ülkesi olan Yemen Cumhuriyeti, henüz birleşmeyi tam kabullenmiş gibi değildir. [101]
1975 yılında iki ülkenin (Kuzey ve Güney Yemen) toplam nüfusu, 8.358.000 kadardı. 2003 yılı 19.349.880 yılı kişi kadardır. [102]
Şehirleşme oranının düşük olduğu (%25) ülkede, nüfus yoğunluğu km2.ye 19 kişi düşmektedir. Sana (427.000 nüfuslu) siyasal, Aden (318.000 nüfuslu) ekonomik başkenttir. Müslümanların % 53’ü Sünni, % 47’si Zeydi’dir. [103]
Yemen toplumu dini bakımından genel olarak Sünnî ve Zeydî mezhebine mensup Müslümanlardan oluşmaktadır. Ayrıca başta İsmailiye olmak üzere muhtelif Şiî kollarına mensup guruplar da bulunmaktadır. Nüfusunun yüzde elliye yakını yoksulluk sınırında yaşayan Yemen, dünyanın en fakir ülkelerinden birisidir. Özellikle kabileler ve mezhepler arasında devam eden çatışmalar yüzünden ülkede bakıma muhtaç milyonlarca yetim çocuk bulunmaktadır. [104]
Ekonomi
Yemen Cumhuriyeti’nin tarım ve hayvancılığı, iki ayrı devlet iken mevcut durumun birleşmesiyle kısmen güçlenmiştir. [105]
Yemen Cumhuriyeti’nde kırsal hayatın önemli oluşu, diğer Arap ülkelerine göre, tarımdan ziyade hayvancılığın ön plana geçtiği görülür. Ülkede beslenen hayvan sayıları hayli fazladır. Ancak, hayvancılıkta geleneksel besicilik hâkimdir. [106]
Yemen’in 1993 yılı verilerine göre, petrol rezervi 2 milyar varil, doğal gaz rezervi 429 milyar m3.olarak belirlenmiştir. [107]
Tarihte ve bugün kullanılan deniz yollarının güzergahında olması ülkenin jeopolitiğini belirleyen en önemli unsurdur. Özellikle bugün dünyanın en önemli deniz geçiş yolu olan Kızıldeniz ile Aden Körfezi’ni birbirine bağlayan Babu’l-Mebdeb boğazının varlığı ülkeye stratejik bir konum kazandırmaktadır. [108]
Ülke -bugün kullanamıyor olsa da- zengin maden rezervlerine sahiptir. Batı’daki verimli arazisinin yanında petrol, kaya tuzu, kömür, kurşun, nikel, altın gibi rezervleri ve kahve üretimi vardır. [109]
Kaynaklar
[1] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[2] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[3] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[4] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[5] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[6] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[7] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[8] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[9] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[10] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[11] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[12] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[13] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[14] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[15] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[16] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[17] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[18] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[19] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[20] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[21] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[22] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[23] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[24] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[25] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[26] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[27] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[28] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[29] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[30] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[31] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[32] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[33] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[34] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[35] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[36] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[37] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[38] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[39] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[40] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[41] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[42] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[43] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[44] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[45] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[46] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[47] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[48] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[49] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[50] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[51] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[52] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[53] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[54] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[55] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[56] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[57] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[58] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[59] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[60] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[61] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[62] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[63] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[64] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[65] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[66] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[67] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[68] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[69] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[70] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[71] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[72] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[73] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[74] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[75] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[76] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[77] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[78] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[79] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[80] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[81] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[82] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[83] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[84] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[85] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[86] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[87] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[88] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[89] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[90] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[91] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[92] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[93] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[94] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[95] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[96] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[97] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[98] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[99] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[100] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[101] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[102] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[103] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[104] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[105] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[106] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[107] Asya Coğrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[108] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[109] Modern Ortadoğu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
