OrtadoÄŸu-Arap Ülkeleri Üzerine Notlar
​
SUUDÄ° ARABÄ°STAN
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Arap yarımadası batıdan doÄŸuya doÄŸru gidildikçe alçalan eski bir kütledir. Bu kütleyi esas itibariyle dört bölgeye ayırabiliriz: [1]
​
Batı Kıyı Düzlükleri, Kızıldeniz’e kadar uzanır. Bu Kıyı Ovası’nın en geniÅŸ yeri Cidde’den içeri 60 km.dir. [2]
​
Ä°kinci bölgeyi, batıdaki kuzeybatı-güneydoÄŸu istikametinde uzanan daÄŸlık kuÅŸak oluÅŸturur. Bu daÄŸlık kuÅŸaÄŸa, ana hatlarıyla, kuzeydeki daÄŸlara engel anlamını taşıyan Hicaz daÄŸları denir. [3]
​
Üçüncü bölüm, daÄŸlık kuÅŸağın doÄŸusundaki, platolar ve çöller bölgesidir. Necid bölgesi de denilen bu bölge, daha ziyade kayalık platolardan ve büyük kum çöllerinden oluÅŸan düzlükler ile volkanik birikintiler ve eski lav akıntıları ile örtülüdür. Necid bölgesi, ülkenin en geniÅŸ bölümünü teÅŸkil eder. Dünyanın en büyük kesintisiz kum çölü olan Rubü’l-Hali, 650.000 km2.lik bir alanı kaplar. Bu çölün kuzeyinde yer alan Nefud çölü ise 57.000 km2.yi bulan bir çöldür. Bu iki çölü, bir yay ÅŸeklinde uzanan ve 1.450 km2.yi bulan Dehna çölü birleÅŸtirir. Çöl kuÅŸağı, en doÄŸuda, Basra Körfezi yakınlarında, “Sabha” adı verilen tuzlu-bataklık alanlar ile devam eder. [4]
​
Dördüncü bölüm, ülkenin güneydoÄŸusunda yer alan daÄŸlardan oluÅŸur. [5]
​
Sosyal Yapı
2012 yılı itibari ile nüfusu 26.5 milyon civarında olup, bunun 5.5 milyonu yabancı statüsündedir. [6]
​
Suudi Arabistan’ın tamamı Müslümandır. BaÅŸkentin bulunduÄŸu Riyad ve çevresi Sünnî/Vehhabi; DoÄŸu tarafında yer alan Katıf, Ahsa bölgeleri genelde Åžiî; Hicaz bölgesi ise farklı Sünnî mezheplerden meydana gelmekle birlikte; Medine’de az da olsa köklü bir Åžiî gurubu da bulunmaktadır. Ayrıca Necran bölgesinde de Ä°smaililer yaÅŸamaktadır. [7]
​
BaÅŸkent Riyad (2 milyon nüfuslu), ülkenin en büyük ÅŸehridir. DiÄŸer önemli ÅŸehirleri Cidde 1,5 milyon), Mekke (550.000),Taif (300.000) ve Medine’dir. [8]
​
Ülke nüfusu batıda Kızıldeniz kıyısındaki Mekke, Medine ve Cidde, ortada baÅŸkent Riyad ve doÄŸuda Dammam bölgesinde yoÄŸunlaÅŸmıştır. Nüfusun tamamına yakını ÅŸehirlerde yaÅŸamaktadır, ülke arazisinin çok büyük bir kısmı ıssız çöllerden oluÅŸmaktadır. [9]
​
Ülke nüfusunun büyük bir bölümü Orta Arabistan’a (Necid) mensup köklü Arap kabilelerinden meydana gelmektedir. Hatta, Körfez ülkeleri baÅŸta olmak üzere, civar ülkelerde yaÅŸan kabileler de bu bölgeden göç ettiklerinden, diÄŸer ülkeler ile olan kabile baÄŸları da güçlüdür. Tarih boyunca bu kabileler bazen birbirinden bağımsız emirlikler bazen de konfederasyonlar ÅŸeklinde varlıklarını sürdüregelmiÅŸlerdi. Ancak Suudi Arabistan’ın kurulması akabinde birlikte yaÅŸamaya baÅŸlamakla birlikte, geleneksel yapı ve etkilerini hâlâ muhafaza etmektedirler. [10]
​
Ekonomi
Basra Körfezi kıyılarındaki petrol rezervleri de Suudi Arabistan’ın JeopolitiÄŸini belirleyen en önemli unsurdur. Dünya petrol rezervlerinin %16 sına sahip olması bu ülkeyi dünya endüstrisi için vazgeçilmez kılmaktadır. Ayrıca sahip olduÄŸu doÄŸalgaz, demir-bakır ve altın rezervleri de bu ülkenin önemini arttırmaktadır. [11]
​
Ülkenin ekonomisi petrole dayanır. Ulusal gelirini %55 ile %80 kadarı petrolden saÄŸlanır. [12]
​
Halkın %75 kadarı çiftçilik ve hayvancılıkla uÄŸraşır. Ülke yüzölçümünün ancak %0,5’i tarıma elveriÅŸlidir. [13]
​
Ä°malat endüstrisi genellikle doÄŸal gaz ve petrole dayalı sahalarda geliÅŸmektedir. Ülkenin en geliÅŸmiÅŸ sanayi kolu petrol rafinerileri ve petro-kimya, azat, çimento endüstrisidir. [14]
​
IRAK
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Irak’ın yeryüzü ÅŸekilleri, üç ana bölümde incelenir. Birinci bölümü, ülkenin Türkiye ve Ä°ran sınırlarını oluÅŸturan daÄŸlık alanlar oluÅŸturur. DaÄŸlık sahanın güneyinde, yükselti birden düÅŸer. Ve ikinci bölümü oluÅŸturan çöllere geçilir. Ülkenin batı yarısı, çöllerle kaplıdır. Üçüncü bölümü oluÅŸturan taÅŸkın ovaları, Irak'ın can damarını oluÅŸturur. Fırat ve Dicle nehirleri, çok geniÅŸ bir taÅŸkın ovası meydana getirmiÅŸtir. [15]
​
Delta ovası hariç, Fırat ve Dicle’nin oluÅŸturduÄŸu ovaların tümüne birden Mezopotamya adı verilir. Fırat ve Dicle, BaÄŸdat yakınlarında birbirlerine iyice yaklaşırlar. Bu yaklaÅŸma noktasının güneyinde kalan bölgeye Asıl Irak, kuzeyde kalan bölgeye El-Cezire (Ada) denir. Asıl Irak, alüvyonlarla kaplı olup, yer yer bataklıklarla kaplıdır. BaÄŸdat-Basra körfezi arasında, çok geniÅŸ bataklıklar yer alır. El-Cezire bölgesinde ise, kuzeye doÄŸru gidildikçe yükselti artar. [16]
​
Ülkenin batı ve güneybatısında, Arabistan yarımadasının büyük kesimlerini kaplayan çöllerin uzantısı olarak Ürdün-Suudi Arabistan sınırlarında Fırat vadisine kadar devam eden, sürekli bitki örtüsünden yoksun geniÅŸ çöller bulunmaktadır ki bunlar Irak topraklarının yaklaşık % 40’ına denk düÅŸmektedir.[17]
​
Sosyal Yapı
Mevcut nüfusun %96’sını Müslümanlar oluÅŸturur. Müslümanların %53,5’i Åžii, %42,3’ü sünnidir. [18]
​
Irak’ın baÅŸkenti BaÄŸdat (5.4 milyon nüfuslu)'dır. DiÄŸer önemli ÅŸehirleri' Basra (616.000), Musul (570.000), Erbil (333.000), Süleymaniye (279.000)'dir. [19]
​
Genel olarak nüfusun %75’ini Araplar, %18’ini Kürtler ve geri kalan %7’sini de Türkmenler, Asurîler, Ermeniler ve diÄŸer gruplar oluÅŸturmaktadırlar. Ancak bu rakamlar tartışmalı olup, özellikle küçük gruplar kendilerini daha fazla gösterme eÄŸilimindedir. Mesela Türkmenlerin % 10 olduklarına dair iddialar vardır. [20]
​
Arapların büyük bir bölümü ülkenin orta ve güney bölgelerinde yaÅŸarlar. [21]
​
Büyük kısmı Sünnî olan Kürtler, ülkenin kuzey ve kuzeydoÄŸusunda yaÅŸamaktadırlar. [22]
​
Türkmenler (Türkler) Irak’ın orta, kuzey ve kuzeybatı bölgelerinde yaÅŸamaktadırlar. Osmanlı dönemine kadar sürekli Türk göçleri ile beslenen Irak Türkleri, Kürtlerden sonra ikinci büyük gurubu oluÅŸtururlar. Buna raÄŸmen Irak’taki son geliÅŸmeler akabinde Kürtler kadar kazanımlar elde edemedikleri gibi; kimi kazanımlarını da kaybettiler. [23]
​
BaÅŸkent BaÄŸdat Hıristiyanların yoÄŸun oldukları baÅŸlıca merkezdir. Hıristiyanların yoÄŸun olduÄŸu diÄŸer bir yer de Musul ve çevresidir. Keldani kilisesi, Irak’taki Hıristiyan azınlık arasında çoÄŸunluÄŸu oluÅŸturmaktadır. [24]
​
Ekonomi
Irak topraklarının %12,5’ini ekili-dikili alanlar, %9,2’sini çayır ve otlaklar teÅŸkil eder. Kuzey bölgelerinde, yağışlara baÄŸlı olarak tahıl ve tütün tarımı yapılmaktadır. Genelde daÄŸlık olan bu bölgede, küçükbaÅŸ hayvancılık önemli bir uÄŸraşıdır. Mezopotamya ovalarında ise, sulamaya dayalı olarak tarım yapılmaktadır. Batı Irak’taki çöl bölgelerinde ise, göçebeler hayat sürmekte ve deve yetiÅŸtirmektedirler. Irak’ta tarım, geleneksel bir yapı arz etmektedir. Modernizasyon çok zayıftır. [25]
​
Irak, petrol rezervi bakımından çok zengindir. [26]
​
Irak, Suudi Arabistan'dan sonra dünyanın ikinci büyük petrol rezervlerine sahiptir [27]
​
SURÄ°YE
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Anti-Lübnan daÄŸlan, Ä°srail’den Türkiye’ye dek kıyı boyunca uzanır. DaÄŸlar, kıyıya paraleldir. GüneydoÄŸu bölgesi ise, boÅŸ ve kurak bir plato görünümündedir. Ülke topraklarının %60’ını çöller teÅŸkil eder. [28]
​
Suriye’nin baÅŸlıca akarsuları Fırat ve Asi nehridir. [29]
​
Sosyal Yapı
BaÅŸkent Åžam’dır. Åžam'ın nüfusu 1899 yılında bile 150.000’i aÅŸtığı bilinmektedir. 1992 yılında, nüfusu 1,4 milyonu aÅŸmıştır. DiÄŸer önemli kentleri; Halep (1.445.000), Humus (518.000), Lazkiye (284.000) ve Hama (254.000)’dır. [30]
​
ÜRDÜN
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Ülkenin hemen her tarafı çöllerle kaplıdır. [31]
​
Tarih
Ürdün nehrine nispetle bu ismi aldı. Tarih içinde bu bölgede küçük emirlikler kurulmuÅŸ olsa da hep baÅŸka devletlerin bir parçası olan bu coÄŸrafya Osmanlıların eline geçtiÄŸi zaman kısmen göçebe ve birkaç kasabadan ibaret idi. 1908’de Hicaz Demiryolu açıldıktan sonra da demiryolu güzergâhı daha fazla iskân almaya ve ÅŸehirleÅŸmeye baÅŸladı. [32]
​
1920 yılında Uluslar Ligi; Ürdün, Filistin ve lrak’ın idaresini Ä°ngiltere'ye vermiÅŸtir. Ä°ngiliz idaresi 1946 yılına kadar sürmüÅŸtür. Daha sonra Ürdün Parlamentosu Kral Abdullah’ı resmi olarak Ürdün HaÅŸimi Kralı olarak atamıştır. [33]
​
Nüfusun artış ve azalışında, Filistin-Ä°srail savaÅŸlarının etkisi büyüktür. [34]
​
Ürdün’ün tek limanı Akabe körfezindeki Akabe’dir. [35]
​
Ülkenin iklimi genellikle sıcak ve kuraktır. [36]
​
Sosyal Yapı
BaÅŸkent Amman (936.000)’dır. [37]
​
Toprakların büyük bir bölümü tarıma elveriÅŸsizdir. En elveriÅŸli topraklar batıdaki yükseltilerin etekleridir. [38]
​
Ekonomi
En önemli maden kaynağı fosfat kayasıdır ve dışsatımın üçte birini oluÅŸturur. Ayrıca potas, mermer ve manganez filizi yatakları vardır. Trans- Arap petrol boru hattının bir kolu Zarka kentindeki petrol rafinerisine baÄŸlıdır. Burada ülkenin gereksinmesini saÄŸlayan petrol iÅŸlenir. [39]
​
2005 yılında ülkeyi 3 milyon turist ziyaret etmiÅŸ ve turizmden 1,5 milyar dolarlık gelir elde edilmiÅŸtir. Ürdün’de son dönemde saÄŸlık turizmi de önemli geliÅŸme kaydetmiÅŸtir. [40]
​
LÜBNAN
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Lübnan, kuzeyde Suriye’den, güneyde Ä°srail topraklarına kadar uzanır. En geniÅŸ noktası, DoÄŸu-Batı hattında 85 km.’dir. DaÄŸlık bir ülke olan Lübnan’ın toplam yüzölçümünün yarısından fazlası 1000 metrelik rakımın üstündedir. [41]
​
Kuzeyden güneye iki sıra paralel daÄŸ silsilesi yer almaktadır. Her iki daÄŸ sırası arasında yer alan “Bekaa Vadisi” ise elveriÅŸli iklimi ve mümbit toprakları ile tarım için uygun bir bölge konumundadır. [42]
​
Lübnan daÄŸlarının kapladığı alan, ülke yüzölçümünün yaklaşık yarısına tekabül eder. [43]
​
Kıyı ovası, oldukça dardır. [44]
​
Ülkenin iklim özellikleri, yeryüzü ÅŸekillerinin etkisi altındadır. DaÄŸların kuzey güney yönünde, Akdeniz’e paralel olarak uzanması, Akdeniz Ä°klimi’nin iç kesimlere kadar ilerlemesini engeller. Bu sebeple, kıyı ovası ve Lübnan daÄŸlarının denize bakan yamaçlarında; yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı Akdeniz iklim ÅŸartları hüküm sürer. Bekaa vadisi de kısmen denizin etkisinden yararlanır. Ancak Antilübnan daÄŸları, tamamen karasal çöl ikliminin etkisi altındadır. [45]
​
Lübnan’ın baÅŸkenti, bugün nüfusu 1,5 milyonu aÅŸan Beyrut'tur. Beyrut’un doÄŸal bir limanı vardır. [46]
​
Tarih
Lübnan, 1516- 1918 yılları arasında 402 yıl Osmanlı yönetiminde kalmıştır. Ülkede çok sayıda Osmanlı eseri bulunmaktadır. [47]
​
Sosyal Yapı
Lübnan’ın nüfusu oldukça hareketlidir. Nüfusun dağılışı ülke genelinde dengeli deÄŸildir. Åžii ve Sünnilerden oluÅŸan Müslüman grup ülke nüfusunun yaklaşık %60’ını oluÅŸturmakta iken, çoÄŸunluÄŸunu Katolik Maronilerin oluÅŸturduÄŸu Hıristiyan grup yaklaşık %30’unu temsil etmektedir. Dürzîlerin oranı ise %10 un altındadır. Gerek Müslümanlar ve gerekse Hıristiyanlar mezhep mensubiyetine göre farklı bölgelerde toplanmışlardır. Hıristiyan olan halkın, Katolik Marunî olanları Lübnan daÄŸlarında, Rum Ortodokslar kıyı kesimindeki ÅŸehirlerde, Rum Katolikler güneydeki kırsal bölgede yaÅŸamaktadırlar. Müslüman olan halkın ise, Sünni olanları kıyı kesiminde, Åžiiler El-Bekaa vadisinde, Dürzîler Lübnan daÄŸlarının orta bölümünde yerleÅŸmiÅŸlerdir. [48]
​
Ekonomi
Ülkenin tarım alanları, batıda kıyı ovası ile El-Bekaa vadisidir. [49]
​
Lübnan, öteden beri çok önemli bir ticaret merkezidir. BaÅŸta Beyrut olmak üzere, Lübnan ÅŸehirlerinde, bankalar, ticari iÅŸyerleri çok sayıdadır. ÇoÄŸu bankaların, diÄŸer ülkelerde ÅŸubeleri vardır. Öte yandan, 19.yüzyıl sonlarında ve 20.yüzyıl baÅŸlarında, ülkelerinden ayrılmış olan Lübnanlılar, göç ettikleri ülkelerde, ticaretle uÄŸraÅŸmakta ve bulundukları ülkelerde önemli ÅŸahsiyetleri oluÅŸturmaktadır. Ä°ÅŸte bu göçmenlerin anayurtlarına gönderdikleri dövizler de eklenirse, Lübnan’ın zenginlik kaynakları hayli artar. [50]
​
Ülkeye gelen turist sayısı 2004 yılında 1.278.469 ile en yüksek seviyesine çıkarken, 2005 yılındaki Hariri suikastı ve 2006 yılında yaÅŸanan savaÅŸ, sektörde önemli sıkıntılar yaratmıştır. [51]
​
FÄ°LÄ°STÄ°N
Sosyal Yapı
Filistinlilerin nüfusu, 2003’te 8,7 milyona ulaÅŸmıştır. [52]
​
Ä°srail vatandaşı Filistinliler hesaba katıldığında ise Filistinlilerin nüfusu 9,7 milyona ulaÅŸmakladır. [53]
​
Filistin Yönetimi'ne baÄŸlı Ä°statistik Bürosu'nun verilerine göre, Batı Åžeria'da 2,3 milyon ve Gazze Åžeridi'nde 1,4 milyon olmak üzere Filistinli topraklarında toplam 3,7 milyon Filistinli yaÅŸamaktadır. [54]
​
Ürdün'de 2,8 milyon, Suriye'de 436 bin, Lübnan'da 415 bin, Mısır'da 62 bin ve diÄŸer Arap ülkelerinde 595 bin Filistinli bulunmaktadır.[55]
​
BAHREYN
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Arabistan yarımadasının doÄŸu kıyısında yer alan Bahreyn adaları, denizden yükselen bir taban üzerinde oturmuÅŸlardır. En büyük ada, Bahreyn’dir. DiÄŸer adaları Muharrak, Sitra ve yaklaşık 30 küçük adadır. [56]
​
Tarih
Bahreyn Krallığı bağımsızlığını 1971 yılında kazanmıştır. Nüfusu 2007 yılında 708,573 kiÅŸiye yükselmiÅŸtir. [57]
​
Sosyal Yapı
Nüfusun %46si yerli %54’ü ise yabancılardan oluÅŸmaktadır. Tarih boyunca çeÅŸitli yerlerden göç alan Bahreyn halkı heterojen bir yapı göstermektedir. Yerli halk merkezi Arabistan ve Ä°ran’dan gelen Arap ve Fars kökenli kabilelerden oluÅŸmaktadır. Ülkenin %81’i Müslüman, geri kalanı ise çoÄŸunluÄŸu Hıristiyan olmak üzere diÄŸer dinlere mensup göçmenlerdir. Müslüman nüfusun yarısı Sünni diÄŸer yarısı da Åžii’dir (bazı kaynaklara göre ise Åžiiler daha fazladır). [58]
​
Bahreyn nüfusunun %70’ini Åžii Müslümanlar ve %30’unu Sünni Müslümanlar oluÅŸturur. [59]
​
Sünni ve Åžii toplum arasında ciddi bir ayrışma olup, Sünniler “Bahreynî” (Bahreynli); Åžiiler de aynı anlama gelen “Bahranî” ÅŸeklinde kendilerini ifade etmektedirler. Sünni kabileler Necid (merkezi Arabistan) veya Havale (Ä°ran tarafından gelen Araplar) gurubuna mensupturlar. 1986 yılında, Bahreyn ile Suudi Arabistan’ın Dammam kenti arasında yaklaşık 25 kilometrelik bir köprü yapılarak iki ülke fiziki olarak birbirine baÄŸlanmıştır. [60]
​
BaÅŸkenti Manama (151.000), nüfusun %30’unu barındırır. [61]
​
Ekonomi
Bahreyn adalar ülkesi olduÄŸundan, yüzey suları çok azdır. Ancak yeraltı suları bakımından zengindir. Adalarda açılan çok sayıdaki artezyen kuyular sayesinde, tüm adalar üzerinde yemyeÅŸil vahalar oluÅŸmuÅŸtur. Sulanan arazilerde verim çok yüksektir. Bu bölgelerde sebze ve meyve yetiÅŸtirilir. Hayvancılık pek fazla önem taşımaz. Faal nüfusun %10’u tarım, % 50’si sanayi kesiminde çalışmaktadır. [62]
​
Ülkenin geliri petrole dayanır. [63]
​
KUVEYT
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Kuveyt topraklarının her tarafı, kum ve çakıllarla kaplı çöllerden meydana gelmiÅŸtir. [64]
​
Tüm Arap yarımadasında olduÄŸu gibi, Kuveyt’de de iklim sıcak ve kuraktır. [65]
​
Tarih
I. Dünya Savaşı’na kadar hukuken Osmanlı Devleti’nin bir kaymakamlığı olarak kabul edilen Kuveyt, savaÅŸ ile birlikte fiilen Ä°ngiliz himayesinde bir emirliÄŸe dönüÅŸtü; 19 Haziran 1961 tarihinde Ä°ngiliz Parlamentosu’nun aldığı karar ile de bağımsız bir devlet oldu. [66]
​
Sosyal Yapı
Kuveyt nüfusunun %85’ini (% 70’i Sünni, % 30’u Åžii) Müslümanlar, % 5’ini ise Hıristiyanlar ile Farsiler oluÅŸturur. [67]
​
BaÅŸkent Kuveyt’tir. Kuveyt, Kuveyt koyunun güney kıyılarında, doÄŸal liman çevresinde, 18. Yüzyıl baÅŸlarında, Arabistan yarımadasının iç bölgelerinden göç eden bedeviler tarafından kurulmuÅŸtur. Kuveyt ÅŸehri, önemini esas itibariyle, ülkede petrolün bulunmasından sonra kazanmıştır. [68]
​
BaÅŸkent Kuveyt’in nüfusunun az olmasına raÄŸmen (45.000), çevresindeki banliyöler daha fazla nüfusludur. [69]
​
BaÅŸkenti Kuveyt ÅŸehridir. Resmî dili Arapça olmakla birlikte Ä°ngilizce de yaygın bir ÅŸekilde kullanılmaktadır. 2013 verilerine göre nüfusu 2.695.316 olarak tespit edilmiÅŸtir. Ancak bu nüfusun yarısına yakını Kuveytli iken yaklaşık % 35’i diÄŸer Arap ülkelerinden, geri kalanları ise özellikle Hindistan ve diÄŸer Asya ülkelerinden çalışmak amacıyla burada bulunanlardan oluÅŸmaktadır. [70]
% 60-70 Sünni; % 30-40 Åžii’dir. [71]
​
Ekonomi
Ülkenin büyük bir bölümü çöllerle kaplı olduÄŸundan ancak kuzeyde Åžatt-ül Arab delta bölgesinde tarım yapılabilmektedir. Ülke yüzölçümünün %3’ünü oluÅŸturan tarım alanlarında, baÅŸta çeÅŸitli sebzeler olmak üzere, hurmanın başını çektiÄŸi meyve tarımı da yapılmaktadır. [72]
​
KATAR
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Ülkenin yeryüzü ÅŸekilleri genelde engebesiz düz arazilerdir. Ä°klim bakımından oldukça sıcak olan ülke, çok az yağış alır. Ülkenin büyük bir bölümü çöllerle kaplıdır.[73]
​
Tarih
Katar yarımadasının, 16. yüzyılının baÅŸlarında Basra Körfezi’nde Osmanlı-Portekiz çekiÅŸmelerinin baÅŸlamasına kadarki tarihi hakkında fazla bilgi bulunmamaktadır. Yerli ahalisi Necid içlerinde buraya gelerek yerleÅŸen Arap kabileleridir. CoÄŸrafyanın küçük olması, günümüzde bir paylaşım problemlerinin olmaması ve refah düzeyinin yüksekliÄŸi sayesinde kabileler arasında uyum olmasına raÄŸmen “Katarlı” olmak bir kimlik anlamına gelmemektedir. Yine hemen herkes kendisini diÄŸer Körfez Arapları gibi mensup oldukları aile ve kabileleri ile tanımlamaktadırlar. [74]
​
XX. yüzyılın ilk yarısına kadar halkını Necid’in içlerinden gelen ve hayvancılıkla geçinen bedevilerle, balıkçılık, inci avcılığı ve ticaret yapan yarı yerleÅŸik kabileler oluÅŸturmaktaydı. Ancak bugün nüfusun çoÄŸunluÄŸu yerli halktan çok petrol sektöründe çalışan Ä°ran ve Pakistan kökenli göçmenlerle, baÅŸka yerlerden gelen iÅŸçilerden meydana gelmektedir. [75]
​
Sosyal Yapı
Katar’ın nüfusu 2007 yılı 907.229 kiÅŸi kadardır. Nüfusun yansını Filistinli mülteciler teÅŸkil eder. Yerli Katarlıların sayısı yalnızca 50.000 dolayındadır. Toplam nüfusun %45’ini diÄŸer Araplar ile Katarlılar, %34’unu Güney Asyalılar, % 16’sını Ä°ranlılar ve % 5’ini de diÄŸer milletler oluÅŸturur. [76]
​
BaÅŸÅŸehri Doha‘dır. Yabancılar ile birlikte nüfusu iki milyon civarındadır. Resmi dili Arapça olmakla birlikte Ä°ngilizce de yaygın bir ÅŸekilde kullanılır. Genelde çöl ve alçak kumlu tepelerden ibaret olan arazisi tarıma uygun deÄŸildir; iklimi sıcak ve kuraktır. Çok büyük petrol ve doÄŸalgaz yataklarına sahip olan Katar son yıllarda ayrıca sanayileÅŸmeye de önem vermiÅŸtir. [77]
​
Ekonomi
Katar’ın temel ekonomisini petrol ve doÄŸal gaz oluÅŸturur. Milli gelirin %90’ından fazlası petrolden saÄŸlanır. [78]
​
BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Çöllerle kaplı ülkenin sadece doÄŸu kısmı tepeliktir. Söz konusu bu çöller, Rub’ül-Hâli çölünün bir bölümünü oluÅŸturur. [79]
​
Bitki örtüsü, yeryüzü ÅŸekilleri ve iklimin etkisiyle, fakirdir. Ülke toprakları üzerinde, genelde yarı çöl ve çöl bitkileri yetiÅŸmekledir. Buna raÄŸmen, taban suyu seviyesinin yüzeye yakın olduÄŸu bölgelerde, oldukça yeÅŸil bir görünüm arz eden vahalar yer almaktadır. Bu vahalar, daha ziyade kıyı kesiminde yoÄŸunluk kazanır. [80]
​
Tarih
1968 yılında, Abu Dabi ve Dubai kralları, Emirlikler arasında birleÅŸmeyi saÄŸlamak amacı ile bir araya geldiler. Bu amaçla, Basra Körfezindeki tüm ülkelere bir çaÄŸrıda bulundular ve bu çaÄŸrıya sadece 7 Emirlikten olumlu yanıt geldi. 1971 yılında, BirleÅŸik Arap EmirliÄŸinin kuruluÅŸu ilan edilmiÅŸtir. [81]
​
BAE’nin baÅŸkenti Abu Dabi ÅŸehridir ve burası ülkenin kurucusu sayılan el-Bu Falah ailesinin de merkezi olup ülke yüzölçümünün de büyük bir kısmını oluÅŸturmaktadır. BAE esasında Mütareke Åžeyhlikleri olarak bilinen yedi ailenin oluÅŸturduÄŸu bir konfederasyondur. Arap asıllı bu ailelerin kimi asırlardır bu coÄŸrafyada yaÅŸarken kimileri de 18. yüzyıl gibi daha geç bir tarihte bölgeye yerleÅŸmiÅŸ olan kabilelerdir. Bunlar arasında öne çıkan ve en geniÅŸ alanı kapsayan el Bu Falah ailesi, muhtemelen 16. yüzyılın başında bugünkü Suudi Arabistan’ın doÄŸusundan Umman taraflarına ve oradan da 1760’larda Abu Dabi etrafına gelmiÅŸlerdir. [82]
​
Sosyal Yapı
Petrol yataklarının bulunmasından sonra, Emirlik topraklarına, dışarıdan hızlı bir nüfus göçü gerçekleÅŸmiÅŸtir. Bu göçler, daha ziyade Afrika’nın Somali, Tanzanya, Asya’nın Pakistan, Hindistan gibi yoksul ülkelerinden olmuÅŸtur.[83]
​
Eskiden göçebe olan halk, petrol kaynaklarından saÄŸlanan gelir nedeniyle kıyılardaki kentlere yerleÅŸmektedir. Petrol bulunmadan önce, saÄŸlam surlarla çevrili bir emir sarayı ve onun çevresinde tek katlı ve dört köÅŸe planlı yapılmış evlerin bulunduÄŸu küçük bir Arap köyü olan Abu Dabi; bugün son derece modern gökdelenleri, banka binaları, geniÅŸ caddeleri ve uluslararası bir havalimanı olan modem büyük bir ÅŸehir olmuÅŸtur. Geçici baÅŸkent hüviyeti taşıyan Abu Dabi’nin nüfusu 20.000’i aÅŸmış durumdadır. Ülkenin diÄŸer önemli ÅŸehri Dubai (266.000)dir.[84]
​
Abudabi, Basra Körfezinde bir ada olup anakaraya aynı isimli iki köprü ile baÄŸlanmıştır. Abu Dabi EmirliÄŸi yedi emirlik içerisinde en büyük olanıdır. [85]
​
2013 ortalamalarına göre ülkede 5.472. 977 kiÅŸi yaÅŸamaktadır. Sadece toplam nüfusun %19’u yerli iken geri kalanı yabancılardan oluÅŸmaktadır. Ülkenin yerli nüfusunun %20sinden azının yerli olması gelecek için ciddi kaygılar yaratmaktadır. Bu dağılıma raÄŸmen ülkede yaÅŸayanların büyük çoÄŸunluÄŸu (%96) Müslüman olup bunlardan %16 kadarı Åžii’dir. Nüfusun geri kalanı Hıristiyan ve Hindular’dan oluÅŸmaktadır. [86]
​
Ekonomi
1962’de Abu Dabi’de bulunan petrol, ülkenin temel ekonomik dayanağıdır. [87]
​
Dubai yıllardır batı ve doÄŸu ticaret adamları arasında bir baÄŸlantı merkezi olmuÅŸtur. Bölgedeki en büyük ticaret merkezidir. [88]
​
Ülke topraklarının çoÄŸunluÄŸu sahralardan oluÅŸmaktadır. Ancak bu sahralarda ziraat ve hurma yetiÅŸtiriciliÄŸine uygun önemli birkaç vaha yer almaktadır. [89]
​
UMMAN
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Ülkede çöl iklimi hüküm sürer. [90]
​
Nispeten fazla yağış alan daÄŸ yamaçları, bitki örtüsü bakımından zengin sayılır. Ancak yağışın yetersiz olduÄŸu bölgeler, çöl bitkileri ile kaplıdır. Kıyı boyunca, yer yer vahalara rastlanır. [91]
​
Tarih
Umman erken dönemlerde iskân almış bir coÄŸrafyadır. Özellikle pek çok Arap kabilelerinin, Güney Arabistan ve Merkezi Arabistan’dan buraya göç ettikleri bilinmektedir. Bugün dahi kabilevî toplum özelliÄŸi taşıyan Umman kabileleri Adnani kökenden gelen Gifarî ve Kahtani kökenli altında guruplanmışlardır. GeçmiÅŸte bu iki kabile federasyonları arasında ciddi sürtüÅŸme hatta savaÅŸlar yaÅŸandı. [92]
​
Sahil kesiminin dış güçlere açık olması yüzünden Portekizliler 1508 yılında Umman sahillerini iÅŸgal ederek 1650 yılına kadar sürecek olan en uzun istila baÅŸlamıştır. Bu süre zarfında Umman’da pek çok hanedan idareyi ele geçirmiÅŸtir. [93]
​
Sosyal Yapı
Nüfusu 2007 yılı 3.204.897 kiÅŸi kadardır. Nüfusunun %75’ini Ä°badi Müslümanlar, %25’ini ise Sünni ve Åžii Müslümanlar ile Hindular oluÅŸturur. [94]
​
Yerli halkın % 75’i Ä°badî mezhebine mensup Müslümanlar’dır. Geri kalanları ise Sünni, Åžii Müslüman ile Hindulardan oluÅŸmaktadır. [95]
​
Ekonomi
Umman’da 1964 yılında petrol bulunmuÅŸtur. [96]
​
Umman Sultanlığının en önemli gelir kaynağı petrol ve tarımdır. Ülke nüfusunun %70’i tarım sektöründe çalışır. Tarımın önem kazandığı bölgeler, muson rüzgârlarının getirmiÅŸ olduÄŸu yaÄŸmurları alan daÄŸ yamaçlarıdır. [97]
Hayvancılık pek fazla geliÅŸmemiÅŸtir. Bunun yanında, çok uzun bir deniz, kıyısı olmasından ötürü, balıkçılık önemli bir uÄŸraşıdır. [98]
​
YEMEN
Yer Åžekilleri, Ä°klim ve Bitki Örtüsü
Yeryüzü ÅŸekilleri iç taraflardaki yaylalardan ve Tihame adı verilen dar bir kıyı ÅŸeridinden oluÅŸur. [99]
​
Tarih
En eski Arap toplumunu temsil eden Yemen bir kabile toplumudur. Özellikle ülkenin kuzey tarafları (Yukarı Yemen) kabilelerin etkin olduÄŸu yerlerdir. Genelde devlet önünde kendi nüfuz ve mevkilerini muhafaza etme arzusu duyan kabilelerin zaman zaman birbirleri ile menfaatleri çatışmaktadır. Ancak Zeydî mezhebine mensup kabileler tarih boyunca bütünlük arzederek Yemen içinde 1962 yılına kadar özel statülerini muhafaza edebilmiÅŸlerdir. [100]
​
Sosyal Yapı
Arap yarımadasının güney ucunda, iki ayrı cumhuriyetin birleÅŸmesiyle oluÅŸmuÅŸ bir Arap ülkesi olan Yemen Cumhuriyeti, henüz birleÅŸmeyi tam kabullenmiÅŸ gibi deÄŸildir. [101]
​
1975 yılında iki ülkenin (Kuzey ve Güney Yemen) toplam nüfusu, 8.358.000 kadardı. 2003 yılı 19.349.880 yılı kiÅŸi kadardır. [102]
​
ÅžehirleÅŸme oranının düÅŸük olduÄŸu (%25) ülkede, nüfus yoÄŸunluÄŸu km2.ye 19 kiÅŸi düÅŸmektedir. Sana (427.000 nüfuslu) siyasal, Aden (318.000 nüfuslu) ekonomik baÅŸkenttir. Müslümanların % 53’ü Sünni, % 47’si Zeydi’dir. [103]
​
Yemen toplumu dini bakımından genel olarak Sünnî ve Zeydî mezhebine mensup Müslümanlardan oluÅŸmaktadır. Ayrıca baÅŸta Ä°smailiye olmak üzere muhtelif Åžiî kollarına mensup guruplar da bulunmaktadır. Nüfusunun yüzde elliye yakını yoksulluk sınırında yaÅŸayan Yemen, dünyanın en fakir ülkelerinden birisidir. Özellikle kabileler ve mezhepler arasında devam eden çatışmalar yüzünden ülkede bakıma muhtaç milyonlarca yetim çocuk bulunmaktadır. [104]
​
Ekonomi
Yemen Cumhuriyeti’nin tarım ve hayvancılığı, iki ayrı devlet iken mevcut durumun birleÅŸmesiyle kısmen güçlenmiÅŸtir. [105]
​
Yemen Cumhuriyeti’nde kırsal hayatın önemli oluÅŸu, diÄŸer Arap ülkelerine göre, tarımdan ziyade hayvancılığın ön plana geçtiÄŸi görülür. Ülkede beslenen hayvan sayıları hayli fazladır. Ancak, hayvancılıkta geleneksel besicilik hâkimdir. [106]
​
Yemen’in 1993 yılı verilerine göre, petrol rezervi 2 milyar varil, doÄŸal gaz rezervi 429 milyar m3.olarak belirlenmiÅŸtir. [107]
​
Tarihte ve bugün kullanılan deniz yollarının güzergahında olması ülkenin jeopolitiÄŸini belirleyen en önemli unsurdur. Özellikle bugün dünyanın en önemli deniz geçiÅŸ yolu olan Kızıldeniz ile Aden Körfezi’ni birbirine baÄŸlayan Babu’l-Mebdeb boÄŸazının varlığı ülkeye stratejik bir konum kazandırmaktadır. [108]
​
Ülke -bugün kullanamıyor olsa da- zengin maden rezervlerine sahiptir. Batı’daki verimli arazisinin yanında petrol, kaya tuzu, kömür, kurÅŸun, nikel, altın gibi rezervleri ve kahve üretimi vardır. [109]
Kaynaklar
[1] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[2] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[3] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[4] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[5] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[6] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[7] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[8] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[9] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[10] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[11] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[12] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[13] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[14] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[15] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[16] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[17] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[18] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[19] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[20] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[21] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[22] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[23] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[24] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[25] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[26] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[27] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[28] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[29] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[30] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[31] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[32] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[33] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[34] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[35] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[36] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[37] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[38] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[39] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[40] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[41] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[42] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[43] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[44] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[45] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[46] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[47] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[48] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[49] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[50] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[51] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[52] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[53] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[54] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[55] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[56] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[57] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[58] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[59] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[60] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[61] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[62] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[63] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[64] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[65] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[66] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[67] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[68] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[69] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[70] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[71] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[72] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[73] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[74] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[75] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[76] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[77] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[78] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[79] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[80] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[81] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[82] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[83] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[84] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[85] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[86] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[87] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[88] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[89] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[90] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[91] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[92] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[93] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[94] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[95] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[96] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[97] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[98] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[99] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[100] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[101] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[102] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[103] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[104] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[105] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[106] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[107] Asya CoÄŸrafyası. Ramazan Özey. Aktif Yayınları: 2008
[108] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
[109] Modern OrtadoÄŸu Tarihi. Komisyon. Anadolu Ünv.:2013
